Jaarlijks brengen de uitgevers gezamenlijk 10.000 tot 11.000 nieuwe, algemene boektitels in het Nederlands uit, fictie en non-fictie. In totaal hebben de boekhandels nu zo’n 100.000 titels in voorraad. Hoe kan een onbekend schrijver in dat overaanbod zijn publiek nog vinden?
Vlak voor de zomer werd bij Dagblad van het Noorden de roman Bon Dia Dushi van Gerard Stout uit Peize bezorgd. In het boek wordt verteld over de zoektocht van een lerarenopleider te Leeuwarden die probeert te achterhalen wat er is gebeurd nadat zijn grote liefde, doodziek en hoogzwanger, naar Aruba is vertrokken.
Bon Dia Dushi is een even ingenieus als moeilijk boek, vooral omdat de zoektocht is verweven met bespiegelingen over een onderwijsinstituut – Stout spreekt van een sleutelroman – en die weer heeft verknoopt met breed uitwaaierende intellectuele observaties van de hoofdpersoon. Echt iets voor liefhebbers van proza waarin weinig gebeurt, maar des te meer wordt nagedacht.
Hoewel het boek van Stout een prominente plek kreeg in boekhandel De Tille te Leeuwarden is het daarbuiten nauwelijks opgemerkt. Afgezet tegen veel titels die de afgelopen maanden wél zijn opgepikt een oneerlijke zaak, maar niet onverklaarbaar. Bon Dia Dushi is namelijk uitgeven door Ter Verpoozing, Stouts eigen uitgeverij uit Peize. En een kleine uitgeverij beschikt nu eenmaal niet over ‘de tools om de markt te penetreren’.
Uitgeverij Meulenhoff, onderdeel van het PCM–concern, beschikt wel over die middelen. Eind augustus bracht dit bedrijf de debuutroman Mensen die ik ken die mijn moeder hebben gekend uit van Arjen Lubach, in Groningen onder meer bekend als de helft van het one–hit–wonderduo Tido en Slimme Schemer. Tegenwoordig werkt Lubach vanuit Amsterdam als radio– en theatermaker. Daar is hij in contact gekomen met het invloedrijke literair agentschap Sebes & Van Gelderen.
Mensen die ik ken is op een opmerkelijke wijze gelanceerd. Allereerst was er een dure brochure, daarna een animatiefilm en een website en vervolgens mocht Lubach al voorlezend optreden tijdens Lowlands, uitgeversbeurs Vers van de Pers en de Uitmarkt in Amsterdam. Eind augustus verschenen de eerste recensies; in de Volkskrant, NRC/Handelsblad, Groene Amsterdammer, Elle, Marie Claire.
Zo’n hyperige ontvangst is voorwaar niet gek voor een debutant. Tegelijkertijd zegt het veel over het gemak waarmee literatuurcritici zich laten meezuigen in een marketingcampagne. Want hoe vlot en bij vlagen grappig Mensen die ik ken ook is geschreven, geen moment maken Lubach en partners duidelijk waarom nu juist hun boek zoveel meer aandacht verdient dan, pakweg, Nachtzwemmen, de nauwelijks opgemerkte debuutroman van Peter du Gardijn.
Waarmee niet is gezegd dat titels in eigen beheer net zoveel kwaliteit hebben als titels van grote merken. Wat bijvoorbeeld te denken van The keepers of the funk, een dichtbundel van De Hofdichter verschenen bij uitgeverij Grijs te Groningen? Dichtbundel? In de poëzie is veel toegestaan, maar een gedicht als Achterdoch gaat wel heel ver: ‘Verleden duister./ Het duister licht achter ons./ Als wij liggen te slapen/ wakkeren zij./ Het duister licht achter ons.’
Ook, ehh, intrigerend is het gedicht De klank van het licht: ‘Hier/ ben ik/ de klank/ van mijzelf/ in mijn eigen natuur./ Ja rijmend met elk vuur.’ The keepers of the funk is blijkens de website www.grijs.tk een product van De Boekenfabriek Het Mechanischland waar ‘de K centraal staat met kan kon kunst kunde en qua’. De bundel van De Hofdichter zou verkrijgbaar zijn ‘in elke boekhandel’. Vermoedelijk alleen onder de toonbank.
Serieuzer is de vlinderachtige debuutroman Kreukherstellend van Rita Spijker uit Groningen, verschenen bij UMCO literair. Achter deze naam gaat een nieuwe uitgeverij uit Baarn schuil, die zich niet alleen op papier, maar ook op de luistermarkt én de entertainmentmarkt wil richten. Een crossmediaalbedrijf dus, in de geest van de Foreign Media Groep en Nieuw Amsterdam van Derk Sauer. Mocht Kreukherstellend aanslaan, dan kan er zo maar een luisterboek volgen.
Kreukherstellend, over een geslaagde veertigplus vrouw die zich afvraagt ‘of dit alles is’, doet een beetje denken aan De ontsnapping van Heleen van Royen. Spijker mag dan wat braver te werk gaan dan ’de gelukkige huisvrouw’, bij de Groningse vechten lust en zingeving eveneens om voorrang, terwijl er ook nog twee ’lijken’ in de kast liggen. Het plot deugt niet helemaal, maar bij de verfilming van Kreukherstellend wordt dat vast en zeker opgelost.
Dat het voor onbekende schrijvers niet onmogelijk is om op eigen kracht boven te komen drijven, bewijst Christiaan Weijts. Weijts debuteerde in 2003 geleden met een bundel columns bij de obscure uitgeverij Desolation Row. Momenteel is hij met zijn debuutroman Art. 285b bezig aan een zegentocht, die inmiddels heeft geresulteerd in een plek op de kortlijst voor de Anton Wachterprijs voor het beste prozadebuut.
Art. 285b vertelt over de liefde van een jonge pianoleraar voor een meisje dat in de rosse buurt haar dansopleiding probeert te financieren. De leraar ziet haar als muze, zij daagt hem uiteindelijk wegens stalking. Spelen of bespeeld worden, daar draait het om in Art. 285b, en om onmogelijke liefde en beschikbare porno, om wat er zo hoog is aan klassieke muziek en zo laag aan paaldans, en om het najagen van dromen.
Weijts’ debuut is, met Boven is het stil van Gerbrand Bakker, een van de grote verrassingen van het boekenjaar 2006. Dat wil zeggen: een van de verrassingen die tot ons is gekomen. Zelfs als veellezer moet je er niet aan denken wat er nog allemaal aan boeken onopgemerkt is gebleven.
Boek: Bon Dia Dushi. Auteur: Gerard Stout. Uitgeverij: Ter Verpoozing. Prijs: €20.00 (279 blz.).
Boek: Mensen die ik ken die mijn moeder hebben gekend. Auteur: Arjen Lubach. Uitgeverij: Meulenhoff. Prijs: €17,95 (252 blz.).
Boek: The keepers of the funk. Auteur: De hofdichter. Uitgeverij: Grijs. Prijs: €7,99. (26 blz.)
Boek: Kreukherstellend. Auteur: Rita Spijker. Uitgeverij: UMCO Literair. Prijs: €16,95 (240 blz.).
Boek: Art. 285b. Auteur: Christiaan Weijts. Uitgeverij: Arbeiderspers. Prijs: €18,95 (323 blz.).