Woest en Ledig

Museale schaatsschilderijen

Geïnspireerd door het project Rijksstudio van het Rijksmuseum in Amsterdam ontstond een paar jaar geleden de gewoonte om plaatjes te verzamelen van prenten en schilderijen waarop geschaatst wordt. En dan niet via internet, want dat kan iedereen, maar op locatie, in musea in binnen- en buitenland. Die verzamelwoede leidde weer tot een stuk dat vandaag in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant staat.

Voor die gelegenheid informeerde ik bij het Drents, Fries en Groninger Museum naar wat zij aan schaatstaferelen van na 1945 in de collectie bewaren. Dat bleek, zoals ik al vermoedde, niet veel. Het Drents Museum kon een tekening leveren van Schaatsende kinderen te Berghuizen in 1946 gemaakt door Hein Kray en het Groninger Museum kwam met Schaatsenrijders bij Utrecht van Jannes de Vries uit 1972 op de proppen.

Tot mijn verrassing kon het Fries Museum niets actueel in de collectie vinden. Als troost werd ik gewezen op het bestaan van De vrouwenschaatswedstrijd  op de Westersingel in Leeuwarden van Nicolaas Baur uit 1810 en op Finish van de Elfstedentocht 1940 in de Prinsentuin te Leeuwarden van Johannes Elsinga. Een afbeelding van laatstgenoemd schilderij prijkt hierboven.

De tocht van '40 kende een zeer chaotische finish met uiteindelijk vijf winnaars: Dirk van der Duim, Auke Adema, Sjouke Westra, Piet Keizer en Cor Jongert. Zie ook hier.

Voor meer schaatsafbeeldingen verwijs ik graag naar de papieren krant.

Ook de Winschoter en Coevorder Courant keren terug

Schreef ik onlangs op deze plek een stukje over de mogelijke terugkeer van de Emmer Courant, nu reeds kan ik melden dat hier in de buurt weer eens een kogel door de kerk is gejaagd.

De Zuidoosthoeker bericht deze week dat per 1 januari 'het beste van de titels Zuidoosthoeker en Emmen.nu wordt samengevoegd tot een nieuwe titel: Emmer Courant.' De uitgave wordt twee keer in de week verspreid in de gemeente Emmen en in de dorpen Odoorn, Klijndijk en Valthe.

Omdat toeval bestaat, meldde RTV Noord afgelopen maandag dat ook de Winschoter Courant op de weg terug is. Op internet wordt de krant nieuw leven ingeblazen onder de noemer winschotercourant.nu. met medewerking van de oldies but goodies Cees Stolk, Hennie Lemein, Roelf Eemsing, Cor Vermeeren en de jonge David Stolk. De Winschoter Courant verscheen eerder van 1870 tot 1992.

In het verlengde van dit alles bereikte mij het nog niet officieel bevestigde bericht dat met ingang van februari de Coevorder Courant opnieuw gaat verschijnen, als voorzetting van Coevorden Huis-aan-huis. De Coevorder Courant dateert van 1886 en werd begin 2000 door uitgeverij Boom Pers in Meppel ondergebracht bij Coevorden Huis-aan-huis. Boom werd in 2017 overgenomen door de NDC Mediagroep.

En hoe is het ondertussen in Assen? Waar Robbert Willemsen in 2014 de in 1992 verdwenen Asser Courant nieuw leven wist in te blazen op internet? Dit medium werd daarna opgepikt door Boom Pers, dat in 2016 besloot de Asser Courant ook op papier uit te brengen. Deze week werd bekend dat het Het Gezinsblad is opgeslokt en de Asser Courant binnenkort twee keer per week gaat verschijnen.

Kiekje van fotograaf die kiekje maakt van foto

Jean Pierre Rawie is de meest gefotografeerde auteur van Noord-Nederland. Waardoor het voor een fotograaf een opgave is iets anders te verzinnen dan hem - Rawie dus - thuis in zijn vaste stoel bij de boekenkast vast te leggen.

Om Reyer Boxem, koning van de doorkijkjes, te helpen stelde ik voor om Rawie aan het werk te zetten. Hem te vragen plaats te nemen aan zijn secretaire, het rolluik open te schuiven en zijn laptop in te schakelen. Opdat de kijkende lezers van Dagblad van het Noorden nu eens konden aanschouwen hoe het er uitziet als hun vrijdagse columnist den arbeid verricht.

Halverwege de sessie schoot het Rawie te binnen dat hij één keer eerder aan zijn schrijftafel was gefotografeerd. Dat was door Jörgen Karis van dagblad Trouw. Waarop hij ergens een exemplaar van het katern Letter & Geest te voorschijn haalde en het bewijs liet zien: Rawie aan de secretaire met het rolluik open, maar de ogen dicht. Alsof hij droomde.

"Mag ik daar een kiekje van maken", vroeg Reyer Boxer. "Dan stuur ik die naar Jörgen. Vindt hij vast leuk."

Toen kon ik het niet laten op mijn beurt een kiekje te maken. Vandaag meer in Dagblad van het Noorden over Rawie naar aanleiding van zijn columnbundel Verstrooid van schoot. Met foto van Reyer Boxem. En op www.dvhn.nl/cultuur een videofragment waarin Rawie zijn column Weerhuisjes voorleest. Vanuit zijn stoel bij de boekenkast.

Over 'De Schiedamse jaren. Herinneringen aan Reve'

De mensen van uitgeverij Scriptum stuurden een exemplaar van De Schiedamse jaren. Herinneringen aan Gerard Reve. Het bleek een boek waarin inwoners van Schiedam herinneringen ophalen aan de periode tussen 1975 en 1993 dat Gerard Reve samen met Joop Schafthuizen in Schiedam kwam en zelfs enige tijd woonachtig was.

84 bladzijden telt de verzorgde en ook nog eens gebonden en ingenaaide uitgave. Bijna alles wat iemand die in Reve is geïnteresseerd wil weten van wat anderen aan herinneringen aan Reve en Schafthuizen bewaren staat in De Schiedamse jaren. En dat is nogal wat, misschien zelfs iets te veel, maar voor Schiedam waarschijnlijk genoeg.

Vijf foto's in het boek zijn in 1983 gemaakt door Klaas Koppe bij een interview dat Reve werd afgenomen door Boudewijn Büch. Twee foto's zijn van de hand van Vincent Mentzel. Samenstellers zijn Jan van Bergen en Henegouwen, Jan Gordijn, Bart Noordergraaf en Hans Overheul. Gelet op het aantal keren dat het Schiedamse filiaal van de Albert Heijn in de herinneringen opduikt, had dit bedrijf best als sponsor mogen optreden.

Meeste plezier beleefde ik aan de herinnering van Hubert Beckman op bladzijde 58 en 59:

"Jarenlang heb ik krantenknipsels over Joop Schafthuizen en Gerard Reve verzameld en eens in de zoveel tijd gaf ik die aan mijn broer Paul, die ze dan op zijn beurt weer aan Joop gaf voor zijn archief. Op een dag belde ik Paul, dat ik eraan kwam met wat knipsels, maar hij stond op het punt om weg te gaan en vroeg mij of ik ze zelf naar hun huis wilde brengen. Zo gezegd, zo gedaan. Toen ik aanbelde werd er niet opengedaan, hoewel de lichten in huis brandden. Ik schreef een haastig briefje en kieperde de hele boel in de brievenbus.

Ik was nog maar net thuis toen de telefoon ging. Joop vroeg enigszins verbaasd waarom ik alles in de brievenbus had gedaan. Ik vertelde dat ik wel had aangebeld, maar dat er niet werd opengedaan. 'Op welke bel heb je dan gedrukt?' vroeg hij. 'Nou, de deurbel.' 'O,' zei Joop, 'nu begrijp ik het, dat is de bel voor journalisten. Er is nog een bel die moet je de volgende keer gebruiken.'

Vanaf dat moment bracht ik de knipsels meestal zelf. Op een van die gelegenheden vertelde ik over mijn voorgenomen reis naar Kameroen. Joop verliet de kamer even en keerde terug met drie boeken. Gerard signeerde ze alle drie en zei: 'Van dit gebonden exemplaar zijn er niet veel gedrukt, dus als ik dood ben is het meer waard.' En van een ander: 'Dit boekje is misschien de moeite van het meenemen waard. Als je het dan uitgelezen hebt, kun je het bij een dorp uit de trein gooien. Dan leren ze daar de grote volksschrijver Gerard Reve ook kennen.' Ze staan uiteraard alle drie in mijn boekenkast."

Meester – Lucebert

Omdat we voor een concert in podium Victorie te Alkmaar moesten zijn, parkeerden we de auto op het dak van de brandweerkazerne aan de Helderseweg. Alwaar we een nog beter zicht kregen op de in neon uitgevoerde dichtregels 'van te veel spektakel/ wankel je allicht' van Lucebert uit diens gedicht Meester:

het mag niet te veel zijn
niet rommelen daarboven
prakkezeren in grijs ijs mag
ik heb ook het hart vol rode lijm
gegeten tegen het ontploffen van details
van te veel spektakel
wankel je allicht

topzwaar bereik ik de top
elke lik prijkt als lokaas op het totaalbeeld
de calculaties van de zelfreflectie
hebben een ieder bedrogen een ieder verveeld
ik zie neer op eeuwen meesterschap alleen

Het concert, dat werd gegeven onder de titel While my guitar gently weeps, kwam neer op ongeveer twee uur naar oudere jongens kijken die nummers van George Harrison speelden. Niet alles en iedereen had de tand van de tijd goed doorstaan.

Tijdens de vertolking van het nummer Bangla Desh vroeg ik mij af hoe het zou zijn als we als we allemaal ons geld zouden terugvragen. Heel goed waren de uitvoeringen van If I needed someone en Isn't it a pity. Als toegift kregen we ook nog iets van de Traveling Wilbury's, maar spectaculair was het niet en wankelen deden we evenmin.

Beesten kijken in het Groninger Museum

Ik bezocht voor de maandagkrant van Dagblad van het Noorden en, deo volente, de Leeuwarder Courant, de tentoonstelling Grrrom! Kunst met staartje in het Groninger Museum. En werd aangenaam verrast. Want in plaats van muren vol schilderijen met poezen, paarden en koeien trof ik een mooie dwarsdoorsnee aan van de kunst die het Groninger Museum in de loop der jaren heeft verzameld: tekeningen, schilderijen, sculpturen, foto's, keramiek, installaties.

Ik zag tot mijn genoegen Huiswaarts hangen, de kip waarmee Siert Dallinga in 1988 naar De wandelaar boven de nevelen van David Caspar Friedrich uit 1818 knipoogde. Ik zag het gruwelijke zelfportret Kip zonder kop van Paul Blanca uit 1989. Ik zag het beeld Art is a dog dat Peter Bastiaanssen in 1996 ongevraagd naar het museum stuurde met de opdracht het een plek te geven in de collectie om 'nieuwe inzichten omtrent kunst en musea' los te maken

Meest verrassend vond ik de kunst die opgesteld stond in een zaal getiteld 'Vind je mij raar?' Ik zag exotische werken uit Afrika, Azië en Midden-Amerika. Waaronder een groot en kleurrijk, monsterachtig schepsel van papier-maché, een alebrije, door de familie Linares gemaakt om in Mexico een rol te vervullen tijdens de viering van Dia de los Muertos, hier ook wel bekend als Allerzielen.

De terugkeer van de Emmer Courant?

Ik weet dat er iets gaande is met de huis-aan-huisbladen van de NDC Mediagroep. Maar ik moet bekennen dat er dagen zijn dat ik daar niet wil denken. Wat soms lukt. Juist op zo'n dag bereikte mij via FaceBook de volgende vraag, gesteld door Niels Rutjes:

'Wat moet volgens u de naam worden van het nieuwe Emmer weekblad?'

Daaronder las ik de volgende uitleg:

'Met ingang van 1 januari worden de titels De Zuidoosthoeker en Emmen.nu samengevoegd. Wat moet de naam worden van de nieuwe site en krant die twee keer per week verschijnt? We zijn benieuwd naar uw mening en hopen middels vier korte vragen hier meer inzicht in te kunnen krijgen.'

1. Welke titel ziet u het liefste 2x per week verschijnen?
Niels opperde drie mogelijkheden: De Zuidoosthoeker, Emmen.nu en Emmer Courant. Vooral die laatste mogelijkheid kwam als een verrassing. Ik wist niet beter dan dat de Emmer Courant in april 1992 was opgehouden te bestaan. Want opgeslokt door een groter geheel dat later ook weer werd opgeslokt en thans voortleeft als Dagblad van het Noorden. Kon zo'n titel weer tot leven worden gekust?

2. Waar denkt u aan bij de titel Emmer Courant?
Aan Gert Meijer, Sjoerd Jansen en Gerton Albers; drie van mijn huidige collega's, alledrie afkomstig van de Emmer Courant. Ik dacht ook aan Ruud Rampen, Piebe Prins en Boudewijn Hoving. En aan André Java, de broer van Erwin, over wie verhalen de ronde deden zo wild dat ik ze hier niet wil herhalen omdat ik ze niet op waarheid kan controlen.

3. Waar denkt u aan bij de titel Zuidoosthoeker?
Aan het wekelijkse gedicht van stichting Gemeentedichter Emmen. Dat vorige week niet op pagina 3 en ook niet op de site verscheen, terwijl het wel degelijk was ingeleverd. De eerste strofe:

Straks opent God in de hemel zijn sluizen
Straks breken aan de Zuidas torens in twee
Straks wil iedereen naar hier verhuizen
Straks grenst Westenesch opeens aan zee

Zou er straks in dat nieuwe weekblad nog wel plaats zijn voor gemeentegedichten?

4. Waar denkt u aan bij de titel Emmen.nu?
Aan de columns van Henk Folkerts, die ik graag lees, en waarvan ik soms denk: dat moet ik ook kunnen. Aan John Schiphouwer die van Emmen.nu een blad met een scherp randje maakte, scherper dan De Zuidoosthoeker.

Om dan toch een antwoord te geven op vraag 1. Het lijkt mij het beste om voor De Zuidoosthoeker te kiezen, omdat het nieuwe weekblad zich dan de komende jaren kan ontwikkelen tot een uitgave voor iedereen in de regio, van Borger via Emmen tot en met Coevorden.

Bijgevoegd knipsel is afkomstig uit het Nieuwsblad van het Noorden ergens begin 1991 en is geschreven door Philip Brouwer, die fijntjes memoreert dat de Emmer Courant ooit is begonnen als 'Nieuws- en advertentieblad voor het Oosterkwartier van Drenthe'. Ook best een goede naam, Nieuwsblad van het Noorden.

Imperfect List - Big Hard Excellent Fish

 

Bij 'Volksgericht Staphorst' van Joop Steenbeek

Twee weken geleden schreef ik voor de krant iets over De schilders van Staphorst. In dat boek laat Roel H. Smit-Muller zien hoe het dorp in Overijssel in de loop der jaren door kunstschilders is afgebeeld.

Kijkend en lezend concludeerde ik dat Staphorst vooral interessant werd (en wordt) gevonden vanwege de folklore. "Anders dan in het geval van Drenthe, Bergen, Laren en Domburg kwamen schilders niet voor het landschap. Ze kwamen voor de mensen. Die er net even anders uitzagen en zich soms ook anders gedroegen", schreef ik.

Ter illustratie van dat laatste had ik graag in Dagblad van het Noorden een afbeelding laten zien van het schilderij Volksgericht Staphorst van Joop Steenbeek uit 1961. Uitgeverij Wbooks slaagde er echter niet in tijdig het gevraagde plaatje te leveren. Dus ging het stuk zonder de Steenbeek naar onze drukkerij in Leeuwarden.

Gisteren kwam de afbeelding alsnog. Let ook op de man met het vingertje:

Steenbeek (1919 – 2013) was er volgens Smit-Muller getuige van hoe in de nacht van vrijdag 11 op zaterdag 12 november 1961 een getrouwde man en vrouw, die van overspel werden verdacht, ter bespotting enkele uren op een boerenkar door de straten van Staphorst werden gereden. Honderden dorpsbewoners zagen het gebeuren. Niemand greep in. Ook de politie niet.

Steenbeek, die jarenlang directeur is geweest van een zilverfabriek in Coevorden en later fulltime kunstenaar werd, was niet de enige de gebeurtenis vastlegde. Op de website van het Historisch Centrum Overijssel staat een foto waarop een vrouw in Staphorster klederdracht op de kar wordt gehesen. Daar is ook te lezen dat in 1966 nog een keer een poging tot een volksgericht in Staphorst is geweest. Toen greep de politie wel in.

Bij Sinterklaas in Nieuw-Weerdinge

Omdat ik toch ter plekke was, besloot ik zaterdag een kijkje te nemen bij de intocht van Sinterklaas in Nieuw-Weerdinge waar de goedheiligman zich had opgesteld bij Roelof Bos De Echte Bakker aan de Tramwijk ZZ. Dat was slim bedacht, want die straat laat zich eenvoudig met twee dranghekken afzetten zodat doorkomend verkeer de traditie niet kan verstoren. Daarbij biedt de oprit naast de bakkerij een veilige plaats voor de meegekomen blaaskapel uit dit keer, naar ik meen, Roswinkel.

Sint was in het gezelschap van een stuk of tien pieten. Het precieze aantal kon ik niet vaststellen, want ze waren weer eens te springerig om te tellen. De pieten zaten goed in het vet en de schmink. Fanatici zouden kunnen beweren dat ze 'echt zwart' waren. Wat volgens mij onzin is, want als Zwarte Piet iets níet is dan is het echt.

Een aantal van de kinderen dat op de intocht was afgekomen, had zich eveneens als piet verkleed, maar oogde bleek van huid of was voorzien van slordige vegen die voor roet moesten doorgaan. In stilte vroeg ik mij waarom niemand tijdens de intocht, behalve Sinterklaas dan, zich als sint uitdost. Zouden de ongeschreven regels dan toch gelezen worden?

Denkend aan de voorpagina van Dagblad van het Noorden die zaterdag – kop: 'Zwarte Piet gekaapt door extreem rechts' – was ik  gespitst op ongeregeldheden en bijbehorende verdachte types. Die waren niet aanwezig aan de Tramwijk ZZ. Wel aanwezig waren jongere en oudere ouders met kleine kinderen en kinderen van een jaar of twaalf, onder wie een paar jongens die uit balorigheid op hun fietsjes door de bosjes crosten.

Al met al bracht de traditie in Nieuw-Weerdinge zo'n veertig mensen op de been.

Op verzoek van Sinterklaas werd onder begeleiding van de blaaskapel een aantal liederen gezongen. Om niet geheel en al uit de toom te vallen in het kleine gezelschap deed ik daar, ook tot mijn eigen verrassing, zonder veel verlegenheid aan mee. De tekst zat er nog goed in.

Het leverde mij een compliment van de sint op, waar ik heel content mee was. De zelfingenomenheid nam verder toe toen Sinterklaas over een vrouw iets verderop beweerde dat ze vals had gezongen. Waarop ik tijdens Zie ginds komt de stoomboot besloot nog meer mijn best te doen.