Woest en Ledig

Marathon en Matchboox bij 100 jaar C. Buddingh'

Op 24 november, zijn sterfdag, wordt herdacht dat C. Buddingh' honderd jaar geleden werd geboren. Dat gebeurt met een bijzondere bijeenkomst in Dordrecht, de stad van Buddingh', waar in schouwburg Kunstmin nog levende winnaars van de naar hem vernoemde prijs gedichten zullen voordragen. En dat zijn er nog wat. Zie de lijst met winnaars hieronder.  Uit een persbericht van Poetry International:

"In een elf uur durende poëziemarathon lezen de winnaars uit hun bekroonde debuut in combinatie met voordrachten uit bundels die daarop volgden. Met spraakmakende interviewers als Hassnae Bouazza, Francis Broekhuijsen, Jasper Henderson en Tim den Besten spreken ze aansluitend over de taal en thema’s die zij willen uitdragen. Een unieke eendaagse poëziemanifestatie die de taalvernieuwing door de jaren heen glashelder over het voetlicht brengt en de bezoeker onderdompelt in de rijke diversiteit van de Nederlandse taal."

Het eerbetoon aan C. Buddingh’ maakt deel uit van feestelijkheden bij de herdenking van een nog ander momentum: in 2018 en 2019 is het 400 jaar geleden de Dordtse Synode plaatsvond. Ook uit het persbericht van Poetry: "Deze revolutionaire vergadering leidde onder andere tot de vertaling van de Bijbel naar het Nederlands, wat op zijn beurt grote en blijvende invloed had op de Nederlandse taal."

• 2018 - Radna Fabias met Habitus
• 2017 - Vicky Francken met Röntgenfotomode
• 2016 - Marieke Lucas Rijneveld met Kalfsvlies
• 2015 - Saskia Stehouwer met Wachtkamers
• 2014 - Maarten van der Graaff met Vluchtautogedichten
• 2013 - Henk Ester met Bijgeluiden
• 2012 - Ellen Deckwitz met De steen vreest mij
• 2011 - Lieke Marsman met Wat ik mijzelf graag voorhoud
• 2010 - Delphine Lecompte met De dieren in mij
• 2009 - Mischa Andriessen met Uitzien met D
• 2008 - Wiljan van den Akker met De afstand
• 2007 - Bernard Wesseling met Focus
• 2006 - Willem Thies met Toendra
• 2005 - Liesbeth Lagemaat met Een grimwoud in mijn keel
• 2004 - Maria Barnas met Twee zonnen
• 2003 - Jane Leusink met Mos en gladde paadjes
• 2002 - Erwin Mortier met Vergeten licht
• 2001 - Mark Boog met Alsof er iets gebeurt
• 2000 - André Verbart met 98
• 1999 - Ilja Leonard Pfeijffer met Van de vierkante man
• 1998 - † Erik Menkveld met De karpersimulator - toegekend, niet uitgereikt
• 1997 - † Pem Sluijter met Roos is een bloem
• 1996 - Henk van der Waal met De windsels van de sfinx
• 1995 - Joke van Leeuwen met Laatste lezers
• 1994 - F. van Dixhoorn met Jaagpad
• 1993 - Herman Leenders met Ogentroost
• 1992 - Anna Enquist met Soldatenliederen
• 1991 - † Michaël Zeeman met Beeldenstorm
• 1990 - Tonnus Oosterhoff met Boerentijger
• 1989 - geen winnaar
• 1988 - Elma van Haren met Reis naar het welkom geheten

Eveneens de moeite waard een nieuwe Matchboox-uitgave: een box met vier luciferdoosjes waarin verhalen van Buddingh'zijn gestopt. Uit een ander persbericht: "In de door Buddingh’'s biograaf Wim Huijser samengestelde bijdragen komt steeds één ding duidelijk naar voren: Cornelis Buddingh’ verstond als geen ander de kunst van het letterlijk nemen van woorden en gezegden om zo de betekenis ervan te laten kantelen."

Vormgeefster en beeldend kunstenares Henny van Daalen voorzag alle vier de Matchboox van 'prachtige, bontgekleurde illustraties die de diverse verhaallijnen volgen en tegelijkertijd een duidelijk herkenbare eigen signatuur vormen'.

Straatpoëzie, nu ook in de krant

In de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant vandaag onder de kop 'Poëzie is overal, overal is poëzie' een stuk waarin literatuurwetenschapper Kila van der Starre uitlegt dat poëzie en gedichten – twee begrippen die door elkaar, maar net zo makkelijk naast worden gebruikt – ook buiten het boek volop leven.

Aanleiding voor het stuk is het naderen van de mijlpaal van tweeduizend meldingen van straatpoëzie in Nederland en Vlaanderen via een door Van der Starre geïnitieerde website. Gisteren stond de teller op 1985 gevallen. Hierbij twee alinea's uit het stuk:

'Straatpoezie.nl (zonder umlaut) maakt deel uit van een onderzoeksproject rond de vraag of onze ervaring van kunst aan het veranderen is. Van der Starre wil weten wat onze ‘poëzieconsumptie’ over deze verandering kan leren. Ze kijkt in dit verband onder meer naar het radioprogramma Candlelight van Jan van Veen, dat met ingang van januari op Radio 5 wordt uitgezonden. Andere onderzoekcasussen zijn poëzieregels in rouwadvertenties, de poëzieproducten van Plint zoals kaarten, posters, zakdoeken en kussenslopen en getatoeëerde poëzieregels.

Poëzie leent zich volgens Van der Starre goed om onze ervaring van kunst te onderzoeken omdat het bekendstaat als elitair kunstgenre, terwijl in de praktijk nagenoeg iedereen met poëzie in aanraking komt. "Omdat poëziebundels over het algemeen slecht verkopen wordt vaak de conclusie getrokken dat het slecht gaat met de poëzie, zelfs dat de poëzie aan het uitsterven is. Als we buiten het boek kijken, zien we dat poëzie volop leeft en onderdeel uitmaakt van het alledaags leven."

Nanne Tepper en een 'ons onbekende man'

Vorig week verscheen bij uitgeverij Pluim een dik boek met drie romans van Nanne Tepper: De eeuwige jachtvelden (1995), De vaders van de gedachte (1998) en De avonturen van Hillebillie Veen (2002). Ik maakte er een bericht over en vermeldde daarbij dat Tepper vorige week zaterdag zes jaar geleden is overleden.

Voor de papieren krant hoefde het niet, maar voor onze website moest er een foto bij het stukje. Wat ik in ons fotosysteem aantrof, bleek nauwelijks geschikt. Op een afbeelding na: Tepper tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuur Prijs in 1999. Hij was toen met De vaders van de gedachte genomineerd voor een prijs van, och, 100.000 gulden.

Op de foto, gemaakt door Olaf Kraak, steekt de successchrijver met zijn Zippo-aansteker een sigaret van het merk John Player Special aan. Rechts van hem kijkt een vrouw op haar bord. Ze kan herkend worden als Mizzi van der Pluijm, tegenwoordig de baas van uitgeverij Pluim, toen de onbeleefdheid van haar auteur negerend.

Maar wie is de bestropdaste man links? Hij met die bril, dat sluike haar, het glas wijn in de hand en de elleboog op tafel. Lachend om, ongetwijfeld, een smalende grap van Tepper.

De beschrijving bij de foto bevatte nauwelijks informatie: Amsterdam 18/5/1999:  'De Groninger schrijver Nanne Tepper (midden) was een van de kanshebbers voor de Libris Literatuurprijs die voor Harry Mulisch bleek te zijn weggelegd.'

Navraag op de redactie leverde niets op. Alle collega's die in 1999 bij de krant – toen nog Nieuwsblad van het Noorden –  op de loonlijst stonden waren of ontslagen, of met pensioen, of vertrokken, of nu even op reportage. Een beetje wanhopig tikte ik voor de website het volgende bijschrift: 'Nanne Tepper (midden) tijdens de bekendmaking van de Libris Literatuurprijs in 1999. Harry Mulisch won met De Procedure. Rechts zijn uitgever Mizzi van der Pluijm. Links een ons onbekende man.'

Gisteren ontving ik een mailbericht van Wouter Godijn, van wie in april bij uitgeverij Atlas Contact een nieuwe roman verschijnt, De kamer waar alle verhalen beginnen. Godijn had een vermoeden over de identiteit van de man links: "Eddy Schaafsma. Pakweg twintig jaar geleden jouw voorganger."

De krant van toen spuwde een verslag van de prijsuitreiking uit, met de foto van Kraak. Geschreven door Bram Hulzebos, die blijkbaar ook aanwezig was tijdens de bekendmaking van de Libris in 1999. Hulzebos is inmiddels al weer jaren 'voor zichzelf bezig'.

Terug naar Schaafsma. Ik ken hem niet. Hij is van voor mijn tijd. Ik ben pas in 2002 op de cultuurredactie beland, na de fusie tussen tussen Nieuwsblad van het Noorden, Groninger Dagblad-stad en de Drentse Courant. Schaafsma was toen al vertrokken naar Elseviers Weekblad. Op de website van dat blad staat zijn foto: het is 'm inderdaad.

Tien jaar heeft Schaafsma voor de krant gewerkt. Blijkbaar is dat te kort om een 'ons bekende man' te blijven.

Groningen zoekt dichters, Drenthe talenten

Stichting Literaire Activiteiten Groningen (SLAG) meldt: "Groningen is op zoek naar een nieuwe stadsdichter voor de periode 2019-2021. Tot het middaguur van 10 december kunnen geïnteresseerden zich aanmelden voor deze bijzondere titel waarmee je gedurende twee jaar in het middelpunt van de belangstelling staat en waardoor je op talloze plekken je werk ten gehore mag brengen. De nieuwe stadsdichter moet wonen in de gemeente Groningen, wat vanwege de fusie van de verschillende gemeentes vanaf dit jaar betekent dat ook dichters uit Ten Boer en Haren zich kunnen inschrijven.

De poëzie van de ambitieuze dichter moet een professioneel niveau hebben. Er wordt van de stadsdichter verwacht dat deze minstens zes stadsgedichten per jaar schrijft en dat deze optreedt bij eenzame uitvaarten, in de praktijk heeft de stadsdichter alle ruimte om eigen initiatieven te ontplooien. De jury bestaat uit Tieske Slim (bestuurslid-secretaris van Stichting Literaire Activiteiten Groningen en redacteur en vertaler uit het Tsjechisch), Ilona Duits (winkelmanager van Boomker Boeken in Haren) en Joep van Ruiten (cultuurjournalist voor Dagblad van het Noorden & Leeuwarder Courant).

De inzendingen worden geanonimiseerd aan de jury voorgelegd. De criteria voor de inzending zijn een actueel cv, een lijst met publicaties en/of optredens, maximaal drie recente gedichten en een heldere motivering met plannen voor de invulling van het stadsdichterschap. Dichters kunnen zich aanmelden via kantoor@slaggroningen.nl en via www.stadsdichtergroningen.nl kun je bekijken hoe vorige stadsdichters hun functie invulden. De feestelijke benoeming vindt plaats op de avond van 4 februari 2019. Bovendien wordt op passende wijze afscheid genomen van de huidige stadsdichter Lilian Zielstra (foto). Zij presenteert dan onder andere haar debuutbundel Ik zag een man met een bos bloemen naar de Nieuwstad gaan."

K&C in Assen meldt: "Stichting Kunst & Cultuur is op zoek naar kandidaten voor de Drentse Talentprijs Cultuur. K&C reikt de prijs uit aan talenten die dit jaar een bijzondere prestatie hebben geleverd en de potentie hebben zich verder te ontwikkelen en door te groeien naar een nationaal podium. Dat kan een individu zijn, maar ook een groep. Niet alleen inwoners van Drenthe, maar ook voormalige inwoners komen voor de prijs in aanmerking.

Alle kandidaten die worden voorgedragen door inwoners van Drenthe en organisaties, worden voorgelegd aan een Drentse jury. Deze jury nomineert drie kandidaten voor de prijs. Deze genomineerden worden voorgelegd aan een landelijke jury die de uiteindelijke winnaar aanwijst. Het voordragen van kandidaten kan door een mail te sturen naar helma@kunstencultuur.nl.

De Drentse Talentprijs Cultuur wordt april volgend jaar uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst waar ook de Drentse Anjerprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Drenthe wordt uitgereikt. De Drentse Talentprijs Cultuur bestaat uit een bedrag van 2.500 euro en een sculptuur van Els Mondt.

Meer informatie is te vinden op www.kunstencultuur.nl. Vorig jaar werd de Drentse Talentprijs Cultuur gewonnen door musicaltalent Willemien Dijkstra (foto). Eerdere winnaars waren dj Cody Hidding, trombonist Arjen Linker, schrijfster Jante Wortel en illustrator Marloes de Vries."

Leest 'De onderstroom' van Hans Münstermann

Voor het eerst lees ik een boek van Hans Münstermann, de schrijver die zich in 2006 dankzij de AKO Literatuurprijs nationaal bekend mocht wanen, maar daarna weer werd opgeslokt door het peloton der hardwerkende auteurs. Raadpleging van de Literom, en dan vooral de recensies van Arie Storm in Het Parool, leert dat Münstermann ook na 2006 bijzondere boeken is blijven schrijven.

Dat laatste geldt zeker De onderstroom, een subtiele en boeiende roman die is verschenen bij uitgeverij De Kring. De mensen van dit bedrijf mailden een paar weken geleden om 'ons' op dit boek te attenderen. Ze vertelden daarbij dat het deels geïnspireerd zou zijn op de verdwijning van de in Oost-Groningen geboren kunstenaar Bas Jan Ader (1942 – 1975). Daar deden ze goed aan, want met Bas Jan Ader kun je in onze krant bijna altijd aankomen.

De onderstroom begint raadselachtig, vooral omdat tijd en ruimte in nevelen zijn gehuld. We krijgen te maken met een ik-figuur die in een mensenmassa wordt aangesproken door een Duits sprekende jongeman. De ik-figuur herkent de jongeman van een executie in een bos jaren geleden, waar hij, de ik-figuur, is doodgeschoten. Als de twee mannen de verbazing te boven zijn, raken ze aan de praat en neemt de jongeman 'het slachtoffer' onder zijn hoede.

Wat volgt is een dwaaltocht op een boot door de grachten van Amsterdam, waar nog meer dolende zielen bij aanwezig zijn. Allemaal zijn ze afkomstig uit verschillende tijden, hebben ze verschillende herinneringen en verlangens om er achter te komen wat er voor en vooral na hun dood is gebeurd. In het geval van de ik-figuur, die Hemmo Koopman heet, komen we er achter dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet gezeten heeft.

De manier waarop Münstermann dit klassieke gegeven beschrijft is voortreffelijk. Pagina's achtereen creëert hij een functionele verwarring, die gedurende de vertelling weliswaar minder wordt, maar toch als hardnekkige mist in het boek blijft hangen. Op heldere momenten wordt duidelijk dat Hemmo in de oorlog zijn vrouw en zijn tweejarige zoontje heeft moeten achterlaten – net als de vader van Bas Jan Ader. Met hulp van de Duitse jongeman probeert hij ze terug te vinden.

De onderstroom wordt nog interessanter als tijdens de zoektocht van vader Hemmo blijkt dat diens zoon Paul in de jaren zestig kunstenaar is geworden en ook is verdwenen. Denkend aan Bas Jan Ader meent de lezer dan te weten hoe het zit en verdergaat. Op dat punt aangekomen stuurt Münstermann de boot met de dolende zielen zo bij dat er een nieuwe verwarring ontstaat: wie zoekt nu wie en met welk doel?

Nu weer verder lezen.

Veel gitaren, weinig swing op tweede editie Rockit

Zoals voorgenomen bezochten we ook dit jaar festival Rockit, de door programmeurs van De Oosterpoort in Groningen in een vreemde toal omschreven journey into jazz and beyond. Maar vergeleken met de eerste editie vonden we er veel minder aan.

Waar dat aan lag? Uiteraard aan onszelf, onze onrust en onze voorliefde voor soul, funk, disco en dance – altijd eerst jezelf de schuld geven. Het lukte in ieder geval nauwelijks tot niet om aan de hand van de 21 her en der in de relatief dun bevolkte De Oosterpoort geprogrammeerde acts een goede journey samen te stellen.

Aan het einde van de avond, rond middernacht, kwamen we tot de conclusie dat we vooral heen en weer waren gelopen. Zoekend van bovenzaal naar kelder, vanuit de binnenzaal de ene keer via de foyer de andere keer via de grote zaal naar de kleine zaal. En weer terug. Dat de zalen namen hadden als Challenger, Discovery, Enterprise, Atlantis en Columbia maakte niet uit.

Want vrijwel overal zagen we op het podium gitaren en ontbraken de stemmen. Tijdens het optreden van Dans Dans, een Vlaams trio gespecialiseerd in a la improviste gespeelde muziek voor nimmer meer door Harvey Weinstein en zijn broer geproduceerde films van Quentin Tarantino was dat dankzij verwijzingen naar Eddie Hazel en Dennis Coffey zelfs heel fijn.

Maar naarmate de avond vorderde, tijdens optredens van Benjamin Herman's Bug House, Ava Mendoza, SchnellerTollerMeier en tot slot de lamlendige Ryley Walker en zijn band, begon het gitaargeweld behoorlijk op de trommelvliezen en zenuwen en trommelvliezen te werken.

Pharaoh Sanders viel tegen, wat we natuurlijk hadden kunnen weten. Dat iemand van 78 nog steeds tenorsax kan spelen is aardig, dat die iemand nog met John Coltrane heeft gespeeld is bijzonder, maar dat die iemand op basis van deze twee gegevens naar Groningen wordt gehaald om in een grote zaal te spelen, is een verkeerd besluit.

Het optreden van Steve Coleman was ook opmerkelijk, maar om de verkeerde reden. De manier waarop deze saxofonist er in slaagde zijn zaal leeg te spelen door stug vol te houden aan de uitgangspunten die hij al sinds, zeg, de jaren tachtig hanteert, had iets fascinerend, maar ook iets droevigs. Bij Colin Stetson hielden we het overigens veel minder lang uit: veel te hard.

Wat ook niet geheel en al beviel was het Terence Blanchard E Collective. Dit niet alleen omdat Blanchard een van-dik-hout-zaagt-men-planken-drummer had meegenomen, maar vooral om de bandleider zelf uit zijn trompet en toetsen steeds schel en snerpende  geluiden te voorschijn liet komen. Daar tegenover: zijn gitarist was wel goed en er werd nog samengespeeld ook.

Om dan toch een hoogtepunt te noemen: Gogo Penguin (foto bovenaan), drie Britten uit Manchester met een soort leftfield-jazz met ECM-trekjes op een bedje van Coldplay-piano, staande bas en drumroffels. Nu stonden ze in de grote zaal, maar buiten Rockit om moeten ze in staat worden geacht om een iets heel goeds neer te zetten in de kleine zaal.

Drenthe en de blues, ook in november

Deze maand wordt in Drenthe de blues bezongen met een lezing en drie festivals. Het eerste festival is zaterdag 10 november in café Hofsteenge in Grolloo en heet Binnen Blues. Op het affiche voor de zevende editie staan vijf bands: Gumbo & The Monk, The Brinklz, Easterfield, The Stingers en hoofdact Electric Blues rond zanger Henk Vegt en gitarist Aadje Kreeft. Kaarten kosten 20 euro.

Een dag later, 11 november, krijgt Emmen de blues als Bo Brocken naar de plaatselijke bibliotheek komt met zijn voorstelling Preaching The Blues. In woord, beeld en geluid vertelt Brocken over het ontstaan van de bluesmuziek in de moerassen langs de Mississippi-rivier in de Verenigde Staten en wat er met de bluesmuziek gebeurde toen muzikanten vervolgens naar de grote steden trokken. Kaarten kosten 3,50 euro.

Op 16 november wordt in Westerbork de vijfde editie van Blues in Börk gehouden mert optredens van The Claptunes en BigBo in restaurant De Ar. Kaarten kosten 10 euro.

7 november treden in Hoogeveen Dana Fuchs, Barrelhouse, Dave Warmerdam Band, Joe Louis Walker (foto), Wille & The Bandits, Dynamite Blues Band en Black Cat Biscuit aan voor het traditionele bluesfestival in De Tamboer in Hogeveen. De programmeurs beloven ‘ruim baan aan de nieuwe generatie bluestoppers.’ Kaarten kosten 24,50 euro.

De laatste plaatsen in De literaire Hemel

Dagblad van het Noorden werkt sinds enige tijd samen met De Literaire Hemel, maandelijkse bijeenkomsten waarbij schrijvers en dichters over hun werk vertellen in café De Amer te Amen. De samenwerking komt er ongeveer op neer dat de krant een interviewer levert, naam en adres bij de redactie bekend, die samen met Annette Timmer de gesprekken voert. Ook besteedt de krant - soms vooraf, soms achteraf – aandacht aan de boeken die worden behandeld.

Komende vrijdag  worden Pauline Broekema, Marcel de Jong en Mirjam van Hengel in De Hemel verwacht. Broekema omdat ze Het uiterste der zee schreef, een roman waarin ze de familiegeschiedenis van een aantal Joodse families in Noord-Groningen beschrijft en laat zien wat door de oorlog en de tijd werd weggevaagd.

Marcel de Jong komt vertellen over de in Ulrum en Smilde spelende historische roman De afscheiding, over de door Hendrik de Cock veroorzaakte kerkscheuring halverwege de negentiende eeuw. Mirjam van Hengel is te gast vanwege Een knipperend ogenblik, haar beschrijving van leven en werk van Remco Campert (foto).

Dan nu een citaat uit een intern memo: "Ook nu wordt het erg druk, waarschijnlijk is het vol. Ik heb nu al 69 reserveringen staan. Daar komen 9 medewerkers bij, en rond de 6 gasten. Dat maakt al 85 personen in de zaal. Maar ik verwacht ook nog losse aanloop, en waarschijnlijk volgen er nog meer reserveringen, waarmee we in totaal al gauw op het maximum van 100 mensen zullen komen."

Met andere woorden: er zijn nog enkele zitplaatsen. Maar veel is het niet. Aanvang 20.30 uur, entree 15 euro. reserveren via reservering@literairehemel.nl.

Zij bedankte voor het Belcampo Stipendium

Op bladzijde 566 schrijft Maaike Meijer, biograaf van F. Harmsen van Beek, het volgende in  haar boek Hemelse mevrouw Frederike:

'De Provincie Groningen biedt haar in 1998 nog een Belcampo Stipendium aan van vijfduizend gulden, als ze een aantal ongepubliceerde gedichten aanlevert voor een bibliofiele uitgave. Ze heeft zowel ongepubliceerde als ongebundelde gedichten in voorraad, maar die wil ze niet opdiepen. Ze kan de provincie niet van dienst zijn, antwoordt ze, met de verzekering ‘dat ik mij vereerd voel met uw uitnodiging en omdat de nagedachtenis aan de heer Belcampo, als schrijver en als mens, door mij met grote bewondering wordt bewaard en gekoesterd’.

Ik zou hier niet op aan slaan als niet een paar weken geleden via de website van de Stichting Literaire Activiteiten Groningen bekend werd gemaakt dat door Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen is besloten voornoemd stipendium af te schaffen. Tzum schreef er dit over. De eerste keer dat deze opdracht met bijbehorend geldbedrag werd verstrekt ging deze naar Louis Stiller. De tweede keer, in 1997, viel de eer te beurt aan Nanne Tepper. Daarna werd het stipendium onverwachts pas in 2000 toegekend, aan Max Niematz. Die dus blijkbaar tweede keus was.

Biograaf Maaike Meijer is de komende periode volop te bewonderen in 'de regio': 10/11, 19.30 uur Kerk Garnwerd (film, muziek, voordachten); 18/11, 14.30 uur Van der Velde A-kerkhof Groningen (lezing), 24/11, 15.00 uur Onder de vulkaan/ Grand Theatre Groningen (interview); 14/11, 20.30 uur De Literaire Hemel/ Café De Amer Amen (interview).

Leest 'Hemelse mevrouw Frederike' van Maaike Meijer

Ik lees voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant en met oog op een interview in De Literaire Hemel in Hemelse mevrouw Frederike, de biografie die Maaike Meijer schreef over F. Harmsen van Beek (1927 – 2009). Hoewel ik nog niet ben uitgelezen, durf ik nu al te zeggen dat het een indrukwekkend werk is. Indrukwekkend in meerdere opzichten, waaronder deze: ik moet er ook aan denken als ik niet aan het lezen ben.

Het boek houdt mij bezig, omdat ik geïnteresseerd ben in literatuur en Meijer in staat is in literaire teksten 'dingen' te ontdekken, te lezen, te duiden en vervolgens te beschrijven die zich doorgaans lastig laten ontdekken, lezen, duiden en beschrijven. Maar het is ook omdat ik geïnteresseerd ben in kunsthistorie en literair erfgoed, en daarmee in de kunstenaars die in de biografie een rol spelen: Remco Campert, M. Vasalis, Gerard Reve, Charlotte Mutsaers, Peter Vos, Matthijs Röling.

Wat voorts een rol speelt is dat de hoofdpersoon lange tijd in 'mijn gebied' heeft gewoond, van begin jaren zeventig tot en met haar dood, eerst in Garnwerd, later in een verpleeghuis in Groningen. Ik heb haar nooit ontmoet en dus ook nooit geïnterviewd. Bewust niet, omdat ik van de mensen uit haar omgeving begreep dat F. Harmsen van Beek mediabelangstelling niet op prijs stelde. Naar mate ze ouder werd, werd de afkeer zelfs steeds sterker, om omdat ze zich erg kwetsbaar zou voelen.

Het geloof in die kwetsbaarheid weerhield mij ervan ongevraagd op haar stoepje te gaan staan in de hoop dat ze de deur zou openen om vervolgens op al mijn vragen een antwoord te geven, zelfs als ik geen vragen had. Journalistiek gezien kun je dat laf noemen, want ook in kwetsbare mensen schuilt een goed verhaal voor de krant. Check, double check. Misschien had ik mij harder moeten opstellen. Ergens knaagt dat. Story of my life, om Jay McInerney te citeren.

Nu lees ik dus alles over haar. Dit dankzij Maaike Meijer, die eerder al de biografie van M. Vasalis schreef. Ook dat was een bijzonder boek, met zeer veel informatie, die zonder de inspanningen van de biograaf vermoedelijk niet of pas heel veel later op  tafel zou zijn gekomen. Groot nieuws bevatte die informatie overigens niet. Het meest fijne aan de Vasalis-biografie waren de citaten uit de door Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans geschreven brieven.

Als ik niet in Hemelse mevrouw Frederike lees, denk ik onder meer na over het verschil tussen een literatuurwetenschap en psychologie. Die vraag houdt mij bezig omdat Maaike Meijer in haar boek in alle ernst beide disciplines beoefent, terwijl ze bij mij weten geen psycholoog is. Op een van de twee flappen van de biografie staat althans dat ze literatuurwetenschapper en neerlandicus is.

Meijer heeft er geen moeite mee meerdere malen te stellen dat F. Harmsen bijna haar leven lang gebukt is gegaan onder de slechte verhouding die ze met haar moeder, de illustratrice Freddie Langeler, zou hebben gehad. Met als gevolg dat ze, bijvoorbeeld, op bladzijde 68 dit schrijft: 'Dat iedereen haar in latere jaren mager vindt terwijl ze zichzelf nog steeds als dik beschouwt is het door haar moeder geplante anorectische zelfbeeld, dat zij nooit meer kwijtraakte.'

In een hoofdstuk over de relatie met haar toekomstige schoonmoeder, de moeder van haar eerste serieuze liefde Jan Hooglandt, lees ik dit:

'Ze had genoeg geleden onder haar afwijzende moeder om een toekomst met deze schoonmoeder te kunnen verdragen. Merkwaardig genoeg blijkt uit haar regelmatige brieven aan Jans moeder – tot 1951 aan toe – geen reserve. (…) Fritzi doet zich dus vriendelijker voor dan ze zich voelt, ook wanneer je bedenkt dat volwassenen en jongeren in die tijd formeler met elkaar omgingen en schoonouders zeker niet persoonlijk konden worden aangesproken op hun gedrag. Ze kan haar boosheid alleen uiten naar Jan, in de kwetsende daad van het vreemdgaan – en voor het overige blijft haar gekrenktheid misschien wel ondergronds, om pas na haar zeventigste ten volle geuit te worden.'

Tot slot komt Meijer tot de diagnose theatrale persoonlijksheidstoornis:

'Die heb je als je heel charmant bent, het contact met een nieuwe geliefde of vriend meteen erotiseert of seksualiseert, de relatie direct heel intens maakt en daar helemaal in opgaat. Na enige tijd valt de ander tegen en dan wordt hij of zij de vijand. De ander staat dus óf op een voetstuk, óf is daar af gevallen. Je wordt hier niet mee geboren, je ontwikkelt zo’n patroon als je eerste hechtingsfiguren niet veilig zijn. In feite ga je dan zelf de hechting van anderen aan jou organiseren. Jij wordt de regisseur van de liefde en op die manier krijg je de ander in je macht. Je maakt hem afhankelijk en verwerpt hem dan, je doet wat jou is aangedaan. Je maakt slachtoffers om zelf geen slachtoffer meer te hoeven zijn.'

Hier tegenover staat dat Meijer ook F. Harmsen van Beek zelf veel aan het woord laat. Nu ga ik weer verder lezen.