Woest en Ledig

Spoken word. Motion comic. Digitaal feuilleton

Woonde zaterdag in het CBK te Groningen de uitreiking van het Hendrik de Vries-stipendium bij en keerde ietwat verward huiswaarts. Niet vanwege de duur van de bijeenkomst, al had een uurtje minder beslist geen kwaad gekund, maar vanwege de juryverklaring vooraf. Daarin maakte voorzitter Jantine Wijnja duidelijk waarom er dit jaar geen stipendium voor schrijvers kon worden uitgereikt.

Kort samengevat kwam het er op neer dat er (a) te weinig schrijfplannen waren ingediend en (b) dat de vijf wel ingediende plannen niet goed genoeg waren voor honoring.

De jury trok het zichzelf aan. "Ten eerste willen we het stipendium Literair zichtbaarder maken", klonk het vanachter het boetekleed.

Vervolgens zette de jury de poort voor jonge Groninger schrijvers met plannen wijder open dan ooit: "Literatuur kan allerlei gedaanten aannemen - van spoken word tot motion comic of digitaal feuilleton. Wij vinden dat het bij uitstek past bij het Hendrik de Vries-stipendium om die vormvrijheid aan te moedigen en mogelijk te maken. Het oeuvre van Hendrik de Vries was categorie-overschrijdend; de aanvragen voor het stipendium in zijn naam moeten dat ook kunnen zijn."

Wat is dat toch met schrijvers, dacht ik in de auto. Ligt er ergens geld op een plank, zijn ze te klein of te lamlendig om er een greep naar te doen.

Thuis herlas ik een eigen krantenstuk van kort geleden, nog van voor het veelbesproken PISA-onderzoek:

'Het begint al op de basisschool, waar het taalonderwijs onder druk staat door bijna alles. Van een tekort aan goed opgeleide leerkrachten tot en met lesprogramma’s die óók héél belangrijk worden gevonden.

Het zet door op middelbare scholen, waar scholieren nauwelijks nog lezen en moeite hebben met Nederlands spreken. Waar taalvakken worden uitgekleed en de verplichte leeslijst inmiddels zo is ingekort dat jongeren van de weeromstuit hun vrije tijd vullen met een werkwoord waarvan ze de Nederlandse vertaling niet kennen: gamen.

Dan moet er nog een studie gevolgd, bij voorkeur geen Nederlands, maar iets waar de voertaal in toenemende mate Engels is. Omdat iedereen tegenwoordig toch al Engels praat, in de horeca, in de reclame, in de winkels, op datingsites en de ‘socials’. Omdat de vacatures in het Engels zijn opgesteld wat de carrièrekansen zou vergroten, hoewel 90 procent van de Nederlandse bevolking levenslang met Nederlandstaligen werkt.

Met als gevolg de instelling van een Direct Duidelijk Brigade met taalcoaches die ambtenaren moeten helpen bij het gebruik van klare taal zodat burgers begrijpen wat de overheid wil. Sluiting van bibliotheekfilialen en ombouw van bibliotheekcentrales tot 'informatievindplaatsen'. Extra geld voor de bestrijding van laaggeletterdheid, een oud probleem dat steeds groter wordt. En vervolgens opnieuw een uitbreiding van leesbevorderingsprogramma’s, van peuters tot en met bejaarden.'

Spoken word. Motion comic. Digitaal feuilleton. Het zijn armoedige tijden voor de Nederlandse taal. Stipendium klinkt mooi, maar het is weinig anders dan een duur woord voor toelage.

Doe als Coos Neetebeem, schrijf een ode aan Drenthe

'Een nieuwe lente een nieuw geluid/ Alleen in Drenthe kijken ze wel uit’. Aldus Coos Neetebeem, beter bekend als Drs. P, die in werkelijkheid Heinz Polzer heette en ook wel obscene teksten schreef als Geo Staad. De regels van Neetebeem schoten mij te binnen bij lezing van het volgende persbericht:

'Het Drents Museum, Stichting Het Drentse Landschap en Huus van de Taol dagen alle ‘rebellen en dwarsdenkers’ uit om een nieuwe ode aan Drenthe te schrijven. De schrijfwedstrijd sluit aan bij de tentoonstelling Barbizon van het Noorden.

In deze tentoonstelling is te zien hoe kunstenaars in de 19de eeuw het Drentse landschap ontdekten en op doek vastlegden. Het beeld dat toen is neergezet door kunstenaars, is tot op zekere hoogte nog altijd bepalend voor de manier waarop wij vandaag de dag tegen Drenthe aankijken: Drenthe de ongerepte OER-provincie van Nederland. Dit beeld zie je terugkeren op websites, in reclamespotjes, maar soms ook in muziek en poëzie.

Alle dichters - amateur en professional - mogen één gedicht insturen met een maximale lengte van 200 woorden. Dat mag in het Nederlands, maar natuurlijk ook in het Drents. Inzendingen moeten voor 16 februari 2020 binnen zijn via communicatie@drentsmuseum.nl voorzien van e-mailadres, voor- en achternaam, leeftijd en telefoonnummer.

Bekendmaking van de winnaars is 14 maart. Zie verder drentsmuseum.nl. Op de foto: Een najaarsdag in Drenthe (1866), Alexander Mollinger.

Artis in drie foto's

 

Dreamland - Pet Shop Boys

 

Stamboekjournalistiek bij een ontplofte grillroom

Dagblad van het Noorden bracht maandag op de voorpagina een stuk van collega Bas van Sluis onder de kop ‘Kruiken hielden Kenan warm’. Het bericht vertelde over de ontploffing van grillroom Ali Baba in Coevorden. Daarbij belandde afgelopen zaterdag een kind onder het puin. Ik citeer de eerste regels:

‘Tijdens de reddingsoperatie zaterdag van de 5-jarige Kenan uit Coevorden dreigde de jongen onderkoeld te raken. Kruiken en wollen dekens van buurtbewoners hielden hem warm. Dat vertelt reddingswerker en teamleider Sietse Smit (39) uit Groningen van het STH (Specialisme Technische Hulpverlening), het team dat Kenan uit zijn benarde situatie redde.’

Het stuk van Bas van Sluis, tegellichter en koning van de WOB, haalde ook de voorpagina van de Leeuwarder Courant. Dat gebeurde na eindredactionele bewerking, onder een iets andere kop: 'Drachtster team redt Kenan (5)’. Ook hier de eerste regels:

‘De 5-jarige Kenan die zaterdag bedolven raakte toen een grillroom in Coevorden instortte, is gered door een in Drachten gestationeerd brandweerteam. ,,We wisten eigenlijk al vrij snel dat er nog een jonge jongen onder het puin lag”, vertelt Sietse Smit (39) uit Groningen, de leider van het 27 leden tellende team Noord van het STH (Specialisme Technische Hulpverlening), dat de provincies Friesland, Groningen en Drenthe als werkgebied heeft.’

Dat Dagblad van het Noorden het stuk van Van Sluis op de voorpagina zette, verbaasde mij niet. Het is de taak van een regionale krant om verslag te doen van gebeurtenissen die zich afspelen in het gebied waar die regionale krant wordt verspreid. Doet die krant dat niet, dan wordt het een algemeen dagblad en daar zijn er al genoeg van.

Wat mij wel verbaasde - of toch eigenlijk ook weer niet, ik ga al even mee - is wat de Leeuwarder Courant ervan maakte. En dan heb ik het niet over de analfabetische opsomming Friesland, Groningen en Drenthe, die Drenthe, Friesland en Groningen behoort te zijn. Dan heb ik het over de toevoeging ‘Drachtster team’.

Deze woorden zijn gekozen in een poging om het nieuws te regionaliseren. Begrijpelijk, want lezers van een regionale krant lezen die krant vanwege het regionale nieuws. Hier echter wordt het nieuws niet alleen regionaler gemaakt. Het wordt ook nog eens cultureel toegeëigend. Het woord ‘Drachtster’ wordt gebruikt om lezers duidelijk te maken dat het hier om ‘mensen van ons’ gaat. In dit geval: om Friezen.

Meer dan welke krant ook benadrukt de Leeuwarder Courant in berichten en artikelen ‘het Friese karakter’. De krant doet dat niet alleen door verslag te doen van gebeurtenissen die zich in Friesland afspelen, het mag ook graag de Friese wortels van mensen in het nieuws benadrukken. Daar is een uitdrukking voor: ‘Friezen om utens’, Friezen die buiten de provincie wonen.

Ik ken een verslaggever bij de LC, een cultuurredacteur, die het in stukken nodig vindt te melden dat iemands oma in Friesland is geboren, ook als dat voor de inhoud van het stuk niet ter zake doet. Ook daar is een woord voor: stamboekjournalistiek.

In het geval van de ontplofte grillroom – in ‘het Drentse Coevorden’, aldus de LC – is er nog iets vreemds. Het kan aan mij liggen, het zál aan mij liggen, maar uit de kop met de plaatsaanduiding Drachten spreekt iets van trots. Zo van: ‘Wij Friezen hebben Kenan gered’. Of dat werkelijk zo is, is de vraag. Het enige teamlid dat aan het woord komt, komt uit Groningen. Onderaan het stuk in zowel DvhN als LC komt dit teamlid nog een keer aan het woord: ,,We hebben het echt als STH samen met de collega’s van Coevorden en Schoonebeek gedaan’’, zegt Smit.

De in Emmen geboren, maar in Assen woonachtige Van Sluis voegt daar het volgende aan toe: ‘Van het team uit Drachten waren zaterdag twaalf mensen in touw; naast twaalf mensen van team Oost uit Zwolle.’ Ere wie ere toekomt. Er had dus ook heel iets anders in de kop van de LC kunnen staan.

Tot slot nog dit: volgens de routeplanner van de ANWB is het vanuit Drachten 1 uur en 3 minuten rijden naar Coevorden: 92,9 kilometer. Volgens diezelfde routeplanner is het vanuit Zwolle 46 minuten: 72,1 kilometer. U mag nu zelf uitrekenen hoeveel kilometer die Sietse Smit heeft moeten afleggen om vanuit Groningen via Drachten naar Coevorden te rijden. En bedenken of Kenan misschien eerder gered had kunnen worden.

De Coevorder kruiken en dekens waren in ieder geval hard nodig.

Op komst: Moederliefde Loods13

Nowelle Barnhoorn vertelt over De Tweelingparadox

Nowelle Barnhoorn (foto Sacha de Boer) gaat 15 december in theater Mozaïek in Zuidlaren in gesprek met Rudi Kamminga over De Tweelingparadox, haar roman die de afgelopen maanden is gelezen door leden van de Stichting Literatuurclubs Drenthe (SLD). Aanvang is 14.00 uur, entree 10 euro. Kaartjes verkrijgbaar via deze link.

Uit een persbericht waar ik via de mail de hand op heb weten te leggen:

‘Acceptatie is de sleutel naar geluk’, liet Nowelle Barnhoorn in een interview in NRC optekenen. Jarenlang heeft ze ermee geworsteld dat zij de ‘goede’ kant van een eeneiige tweeling is. Om ten slotte tot de conclusie te komen dat het leven is zoals het is. Daar gaat haar boek De Tweelingparadox over. Daarin blikt Mathis, een knappe, succesvolle fotograaf, terug op zijn jeugd als gezonde helft van een eeneiige tweeling Het is maar de vraag welke van beide broers het gelukkigste is en over de meeste levenswijsheid beschikt…'

Is Dagblad van het Noorden te klein voor Bart Droog?

Morgen, deo volente, in de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant een interview met Bart Droog uit Eenrum, ook wel bekend als Bart F.M. Droog, Bart 'telraam' Droog, poëziecommando Droog en, volgens Bas Kwakman, 'de eeuwige vijand in de struiken'.

In de krant komt deze veelzijdigaard aan het woord als onderzoeksjournalist. Want: hij zette recentelijk voor Droog Magazine en The Post Online de laatste tanden in 'de zaak Ad van Liempt' en de activiteiten van A. Hitler als kunstschilder.

Hoe het stuk er precies uit gaat zien is op dit moment ongewis. De eindredacteur van dienst heeft gemeld dat het 'te lang' is. Waarop ik stelde dat het helegaar niet te lang is, maar dat het door chef bijlage op verkeerde pagina's is gezet. Net als het wel heel erg ruim opgemaakte diepte-interview met Jan Keizer en Anny Schilder.

Ook over de foto's van Jan Willem van Vliet, gemaakt bij een bietenbult, wordt nog gediscussieerd.

Mogelijk halen de volgende twee alinea's de krant niet:

'Komen de Dichters uit Epibreren nog een keer bij elkaar? ,,Zoals het er nu voorstaat, vrees ik van niet. Ik wil graag, maar de anderen blijkbaar niet. Er lag een uitnodiging om op te treden tijdens de uitreiking van de Johnny van Doorn-prijs, maar dat ging niet door." Komen er nog gedichten? ,,Heel af en toe. Ik moet wel iets te zeggen hebben. Ik ga niet dichten om het dichten."

Twee jaar geleden verscheen een bundel met twee nieuwe gedichten, Moordballaden. Daarin staan twee gedichten van zijn hand. ,,Ik kan nu onthullen dat een van die twee, het Bonifatius-gedicht, een falsificatie is. We doen alsof het originele gedicht uit 754 stamt en naar het Nederlands is vertaald. In werkelijkheid is de Nederlandse vertaling een origineel gedicht van mij waar Cornelis van der Wal een quasi oud-Friese vertaling van heeft gemaakt. Wie het leest en logisch nadenkt, moet beseffen dat de authenticiteit van een uit de achtste eeuw mondeling overgeleverd gedicht onmogelijk is." '

Kortom, ook morgen weer een spannende dag.

Haverkamp, De Jong en Van den Boom in Amen

Annemarie Haverkamp (foto Jan Willem Kaldenbach), Michèl de Jong en Esmee van den Boom zijn 13 december te gast tijdens de laatste Literaire Hemel van 2019 in café De Amer in Amen. Aanvang 20.15 uur. Entree 15 euro. De (piano)muziek komt van Pianist Freek Luik.

Uit het persbericht:

'Annette Timmer praat met Annemarie Haverkamp over De achtste dag, een roman over de liefde voor een vrouw en een kind, en over de vraag wat we achterlaten als we sterven. Haverkamp won er de Bronzen Uil 2019 mee, de Vlaamse literatuurprijs voor de beste Nederlandstalige debuutroman.

Joep van Ruiten vraagt Michèl de Jong hoe je een biografie schrijft van iemand die zeer op zijn privacy was gesteld. Drs. P (1919-2015), tekstdichter en kleinkunstenaar, deed over zijn leven er stelselmatig het zwijgen toe. Michèl de Jong heeft Heinz Polzer, zoals Drs.P eigenlijk heette, de laatste acht jaar voor zijn dood van nabij meegemaakt.

Esmé van den Boom won met haar voorstel voor de poëziebundel Eigen kamers vorig jaar het Hendrik de Vriesstipendium van de gemeente Groningen. Van den Boom voerde bijna twintig gesprekken met vrouwen over de beslissingen die ze maken en maakten voor de toekomst. In Amen wordt haar debuut gepresenteerd.'

Reserveren via reservering@literairehemel.nl

PAN, Stedelijk Museum en Amsterdam Light Festival

Na een bezoek aan de kunstbeurs PAN in de Rai te Amsterdam – met stands van Richard ter Borg en Harms Rolde en elders kunst van Isabella Werkhoven en Saskia Boelsums – besloten we ook nog een kijkje te nemen in het Stedelijk Museum.

Eerst banjerden we de 'badkuip' binnen, waar zich tegenwoordig vaste collectie bevindt. Vervolgens namen we de roltrap omhoog naar het hoofdgebouw.

Daar wordt uitgepakt met de tentoonstelling The Factory van Carlos Amorales, een Mexicaanse kunstenaar. Die in de jaren negentig in Amsterdam heeft gestudeerd een toentertijd een contract opstelde waarna Gabriel Lester zich een maand lang Carlos Amorales mocht noemen en zijn atelier gebruiken.

Zelf verbleef Amorales in Mexico waar hij maskers van zijn eigen gezicht maakte en deze gaf aan bevriende kunstenaars, showworstelaars en onbekenden. Voorzien van zijn bühnenaam en masker, traden zij op in echte worstelwedstrijden en performances in musea en kunstinstellingen.

Meest opvallend en indrukwekkend zijn echter, naast een zaal waarin als eerbetoon aan Alexander Calder een reusachtig mobiel van cymbalen is opgehangen, vier kabinetten met aan de wanden 23.000 uit zwarte papier geknipte vlinders. Ze zitten overal, als een schitterende plaag.

Terecht schreef Edo Dijksterhuis in Het Parool het volgende over de kunst van Amorales:

"In een tijd dat kunst bijna per definitie lijkt te moeten gaan over plasticsoep, het vluchtelingenprobleem, institutioneel racisme of gender is het ronduit verfrissend weer eens een tentoonstelling te zien die gaat over het maken van kunst. Kunst die niet per se meer hoeft te zijn dan dat, en daardoor des te krachtiger is."

Die woorden waren al weer vergeten toen we 's avonds vanuit een boot de achtste editie van het Amsterdam Light-festival bekeken. Dit jaar heeft het evenement als thema 'disrupt' meegekregen, wat Amsterdams is voor ontregeling. In de praktijk viel de ontregeling best mee, ondanks een opvallend aantal waarschuwingen voor de stijgende zeespiegel.

De Groninger kunstenaar Lambert Kamps had het festivalthema misschien wel het best begrepen. Zijn lichtkunstwerk Order/Disorder deed het niet. Wat hem op het misprijzen van onze gids kwam te staan. Van Gabriel Lester, daar is hij weer, opgegroeid in Groningen, zagen we een lichtprojectie op de boeg van museum Nemo: Nobody.