Woest en Ledig

Sorry, nee, ik doe dit keer niet mee

Ook ik werd uitgenodigd bij mijn lokale of dichtstbijzijnde boekhandel voor twee vrienden een goed boek te bestellen, hen deze boeken te laten toezenden en vervolgens dit bericht te delen.

Ook ik werd op Twitter gevraagd vier muzikale acts te noemen die voor mij belangrijk zijn geweest en vervolgens dezelfde vraag te stellen aan vier andere mensen.

Ook ik ontving via de mail het verzoek een gedicht, tekst of bezinning te sturen naar een 'persoon' en vervolgens het bericht met het gedicht of iets in die geest als blinde kopie naar twintig anderen te sturen.

Ook ik ontving via Facebook de uitdaging afbeeldingen te delen van boeken en albums die ik waardeer of gewaardeerd heb. 'Zonder uitleg of commentaar, alleen afbeeldingen'. Plus de uitdaging daarna anderen uit te dagen.

Ook ik herinner mij de jaren negentig toen het verstandig leek bij iemand geld in te leggen en anderen proberen over te halen hetzelfde te doen, waarna hun inleg werd uitbetaald aan eerder aangehaakte deelnemers.

Ook ik denk terug aan de tijd van de lagere school, toen ik een kettingbrief ontving met het verzoek die brief meerdere keren over te schrijven, met de hand, en deze aan meerdere mensen te sturen met daarin altijd de zinsnede dat er iets vreselijks met mij zou gebeuren als ik de ketting zou verbreken.

Ik probeer mij te onttrekken aan groepsdruk. Dat lukt niet altijd, zie hier, daar en daar, maar soms lukt het wel.

Gratis nieuw wereldbeeld bij installatie zonnepanelen

Geheel volgens afspraak kwam het bestelbusje met zonnepanelen ons pad op gereden. Er stapten drie mannen uit. "We moeten afstand houden", riep de langste. Daarop gingen ze aan het werk.

Na anderhalf uur meldde de langste man een tekort aan onderdelen. "We hebben te weinig profielen meegekregen. We kunnen nu twee dingen doen: wat we hebben installeren en het morgen afmaken, of een van ons gaat in Zwolle profielen halen." De keuze viel op het laatste.

Een uur later liet de langste man weten dat ze nu wel koffie wilden drinken. Ik besloot een praatje te maken. Op afstand uiteraard. Al snel ging het over het coronavirus. Ik vernam dat sommige klanten uit angst opdrachten hadden afgezegd. Er was nog werk voldoende, maar de voorraden raakten op.

"Zijn jullie bang?" vroeg ik.

Het was alsof de langste man op mijn vraag had zitten wachten. Vol overgave begon hij te vertellen dat het gevaar van het virus zwaar werd overdreven. "Vergelijk het eens met een gewone griep. Of met kanker. Vergelijk het eens met de virussen in de wereld waar we nooit over horen. Met de honger in Afrika. De media kloppen het op."

"Waarom zouden ze dat doen?" vroeg ik. Over mijn werk zweeg ik.

Vervolgens zette hij een theorie uiteen waarvan ik wist dat-ie bestond, maar die ik niet eerder iemand in mijn nabijheid zo precies had horen uitspreken. Live aan de keukentafel. "Het klinkt als een complot", zei ik.

Terwijl zijn collega zijn koffiebeker leegdronk, iets mompelde – het was geen Nederlands – en weer aan het werk ging, ging de langste man er eens goed voor zitten. Het leek mij geen kwaaie vent, eerder sympathiek.

"Ik heb er studie naar gedaan", vertelde hij. "Ik heb er veel over gelezen. Dit virus is bedoeld om het kapitalistisch systeem te laten ploffen. We weten allemaal dat het kapitalistisch systeem stuk is. Er zijn schulden die niet meer kunnen worden terugbetaald. Door het systeem nu op te blazen, ontstaat ruimte voor een heel nieuw systeem."

Het klonk mij niet vreemd in de oren. De afgelopen dagen had ik vaker mensen horen zeggen dat 'deze crisis ook kansen biedt'.

"Het draait allemaal om de dollar", ging de man verder. "De dollar wordt beheerd door machten waar wij geen weet van hebben, door families die al honderden jaren aan de touwtjes trekken en opdrachten geven aan de wereldleiders. President Trump is ook maar een uitvoerder. Jaren geleden hebben deze families samen besloten dat het anders moet. De plannen liggen klaar. En nu is het moment. Ik verzin dit niet. Dit is bekend. Ik heb het gecontroleerd door drie verschillende bronnen te checken die los van elkaar staan. In Nederland, in Turkije en de Verenigde Staten. Je kunt het nakijken op internet, als je wilt."

Dit leek mij een nog veel groter complot. Ik probeerde het gesprek, eigenlijk was het een monoloog, een wending te geven door te suggereren dat dit soort verhalen voortkomt uit een negatief wereldbeeld. Uit angst. Uit gebrek aan vertrouwen in de bestaande orde.

Ik moest het groter zien, reageerde de man. Hij begon over de opwarming van de aarde, de branden in Australië, het verschuiven van de Noordpool en de Zuidpool. In hoog tempo schetste hij ontwikkelingen die gaande waren en op ons af kwamen. De klimaatverandering. Het einde der tijden. We konden er weinig tegen doen. Het was allemaal voorzien en voorspeld. Ik moest de Bijbel er maar op nalezen, en dan niet het Nieuwe Testament, maar het Oude Testament. Daar stond het in.

"Waarom vertel je mij dit?" vroeg ik.

"Omdat ik vind dat mensen dit moeten weten", antwoordde hij. "Mensen moeten zich informeren en hier over nadenken. Ze moeten bewust worden van het werk van de Duivel. Want zijn werk is het. De Duivel bestaat, hij maakt alles kapot. Al het slechte om ons heen komt uit hem voort. God bestaat ook. God is de aarde. De Duivel is vuur."

Hij dronk zijn koffie op, iets wat hij volgens mij al lang had gedaan, maar niet wilde laten merken, want hij moest mij dit blijkbaar vertellen. Maar nu was zijn beker echt leeg. Hij stond op en ging weer aan het werk.

Na twee uur en veel lawaai op het dak van mijn werkkamer gevolgd door boorgeluiden in de muur van ons achterhuis, de ontbrekende profielen waren ondertussen door de derde man uit Zwolle opgehaald, meldde de langste man zich opnieuw.

Hij legde de werking van het systeem uit en vroeg of ik een formulier wilde ondertekenen. Na controle van het dak met de zonnepanelen, de nieuwe situatie in ons achterhuis en het gat in de buitenmuur waar een kabel doorheen was getrokken, zette ik mijn handtekening.

Vlak voor ons afscheid overhandigde de man mij twee restjes kabel. Zwart en rood. "Rood is satanisch. Zwart is de aarde," zei hij. ,,Ik heb ook nog twee woorden voor je. Nesara Gesara. Dat is het nieuwe systeem. Zoek maar op via Google. De opvolger van kapitalisme. Ik noem het quantumisme. Daar gaan we naar toe. Het is er al."

"Op naar de revolutie", vatte ik samen.

"Ja, op naar de revolutie", zei de langste man. "De positieve revolutie. Het goede."

Gezocht: coronagedichten voor Het Oor

Delia Bremer presenteert iedere maandagavond van 19.00 tot 21.00 uur het programma Het Oor bij WijzijnDNO Radio, de zender voor Zuidwest Drenthe en Noord Overijssel. Vanwege Het Virus wil ze in de uitzendingen aandacht besteden aan gedichten die betrekking hebben op de ‘corona-tijd'.

Citaat uit een persbericht:

"Tijdens de radio-uitzending bij WijzijnDNO Radio draagt dichteres Delia Bremer corona gedichten voor van verschillende dichters. Maar het liefst belt Bremer de dichters op zodat deze hun eigen gedicht kunnen voordragen tijdens de live-uitzending. WijzijnDNO is te beluisteren in Zuidwest Drenthe op 104.8 FM en in Noord Overijssel op 106.6 FM.

Mocht je een gedicht over deze periode hebben geschreven dan mag je die mailen naar info@delibre.nl."

Bovenstaande afbeelding* is afkomstig uit de Volkskrant van 26 maart.

* = Geen gedicht/ Is ook/ Een gedicht - Karel ten Haaf (1962 - 2019).

Leest 'Het leven van Luc De Vos' van Leon Verdonschot

Voor de gezamenlijke cultuurbijlagen van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant is bedacht dat het aardig zou zijn om 'nu het boek te lezen dat je altijd al wilde lezen, maar waar je nooit aan toegekomen bent' en daar dan verslag van te doen. Het moet een serie worden die volgende week vrijdag van start gaat.

Een collega kondigde direct aan dat hij De man zonder eigenschappen van Robert Musil ging lezen. Veel plezier daarmee, dacht ik. Zelf ben ik in dat boek nooit verder gekomen dan het eerste deel van het eerste boek, net voorbij bladzijde honderd. De man zonder eigenschappen omvat drie boeken, bij elkaar ruim 1300 bladzijden.

De pil van Musil uitlezen lijkt mij een straf. Of iets voor studenten die een prestatie willen neerzetten waarmee ze een blijvende indruk op medestudenten achterlaten, verondersteld dat die medestudenten er weet van hebben wat voor ellendig boek De man zonder eigenschappen is. Ik denk niet dat zulke studenten nog bestaan.

Een andere collega kondigde prompt het lezen van Zijn en tijd van Martin Heidegger aan. Ik weet niet veel van Heidegger, behalve dat het een dode filosoof is en ik nooit iemand heb ontmoet die mij op het hart drukte vooral een boek van Heidegger te lezen. 'Dat is goed voor je.' Zijn en tijd lezen lijkt mij eveneens een staaltje van zelfkastijding. Ik geloof dat ik daar inmiddels te oud voor ben. De tijd dringt.

Het boek dat ik overweeg uit te lezen is Vos, de door Leon Verdonschot geschreven biografie van de Vlaamse zanger en schrijver Luc De Vos (1962 – 2014). Vos staat niet bij mij in de boekenkast. Ik heb het boek twee jaar geleden opgeborgen in de garage, in een krat met boeken waarvoor in de kast geen plaats is. Zaterdag heb ik het na lang zoeken, er staan meer kratten met zulke boeken in de garage, teruggevonden en op mijn nachtkastje gelegd.

Inmiddels ben ik een eindje in de biografie gevorderd. Een van de details die mij hebben verrast is dat De Vos, vooral bekend van de rockgroep Gorky die later een doorstart beleefde als Gorki en daarna een rommelig bestaan leidde als een groot kind in Vlaanderen, liefhebber was van het sympathieke duo Elly & Rikkert uit Vledderveen, Drenthe. Op bladzijde 47 schrijft Verdonschot in een stijl die het midden houdt tussen die van Bill Mensema en Igor Wijnker daarover het volgde:

'Toen ze op een dag optraden op het Sint-Lievenscollege durfde Luc Elly zelfs aan te spreken en haar te complimenteren met hun muziek. Elly sprak een zin uit die (mede-bandlid) Wim en Luc nog jaren tegen elkaar zouden herhalen: 'Laat jij ook Jezus in je leven binnenkomen?'

Een studentikoze grap denk je eerst, maar later in de biografie blijkt de voorliefde voor Elly & Rikkert en waar zij voor staan toch van serieuze aard. Verdonschot weet tussen de regels door duidelijk te maken dat Luc De Vos een fenomeen was met een fluctuerende christelijke overtuiging waarin de begrippen schoonheid en liefde hoofdrollen spelen. Die overtuiging is er, verdwijnt dan even, en keert weer terug.

Tussendoor wordt veel gerookt, veel gegeten, veel bier gedronken en veel geschreven. Nu weer verder lezen.

De kunst van het slopen

Aan de Wilhelminastraat in Emmen worden voorbereidingen getroffen voor de bouw van woningen op een plek waar ooit de ING was gevestigd. Tot welk jaar de ING er zat, weet ik niet meer. Wat ik wel weet, is dat het bankgebouw daarna werd gekraakt en omgedoopt tot Huize Spoorloos, een vrijplaats voor mensen die buiten de lijntjes wilden en moesten kleuren.

Op de foto, gemaakt voor een hek, zonder telelens, een voorbeeld van een muurschildering waar de mensen van de Bork-groep uit Stuifzand iets langer plezier aan hopen te beleven.

Vrienden Op De Fiets

Met het bedrukte gemoed van een binnenzitter stapte ik op de fiets om lucht te scheppen. Nu mag het nog, straks zou het zomaar verboden kunnen worden. Er zijn politieke partijen die het willen. Alleen al die gedachte riep het verlangen op een tochtje te maken. De bebouwde kom uit, het Valtherbos in.

Op een kruising van twee fietspaden stond een man voorovergebogen bij een paaltje te rommelen. Iets verderop had hij een bestelbusje met aanhanger geparkeerd. 'Recreatieschap Drenthe' las ik.

Mijn vraag was er uit voor ik er erg in had: 'Bent u bordjes aan het vervangen?'

Hoe kwam ik erop? Waarom wilde ik dat weten?

De man stopte met zijn gerommel bij het paaltje en ging rechtop staan.

'Als u routebordjes aan het vervangen bent, mag ik dan misschien een oud exemplaar hebben?', hoorde ik mezelf zeggen. Wat moest ik met zo'n bordje?

'Willie un borjtu hebbu don?', reageerde de man in een Zuid-Hollands dialect. Leiden, herkende ik. Het Recreatieschap drenthe rekruteert ruim.

'Ja, als dat kan', zei ik. 'Geen knooppuntenbordje, maar een routebordje. Heeft u die?' Het was de verzamelaar van vooralsnog zinloze spullen in mij die sprak.

De man liet zijn schroefboor in het zand vallen en liep naar zijn busje. Even later overhandigde hij mij een nagenoeg gaaf exemplaar van de LF14a. 'Nou, hierrr, veel pluzjierrr urmee.'

Even voelde ik mij blij als een kind met een sticker. Op de weg naar Weerdinge werd ik nieuwsgierig naar de Vrienden Op De Fiets. Hoe zou het met hen zijn?

Jan A. Niemeijer reageert op Jet Steinz

De naam van Jan A. Niemeijer dook afgelopen zaterdag op in het boekenrubriekje van Jet Steinz in de Volkskrant. Verrast door de 'hoge notering' van een van zijn boeken in de toptien van Boekwinkeltjes – alsof Jan A. Niemeijer niet in een toptien mag staan – stelde Steinz een paar vragen. Dat gebeurde op een toon die deed vermoeden dat de vragen niet aan Niemeijer zelf waren gesteld.

Omdat ik Niemeijer wel eens heb ontmoet, in Roden, waar een film werd gepresenteerd over Hindericus Scheepstra, stuurde ik het stukje van Steinz aan hem door. Woensdag ontving ik zijn reactie in de mailbox:

"Wat bijzonder dat mijn boek Kent u Groningen ook zó? bij Boekwinkeltjes in een bestsellerslijst wordt genoemd. Het was mijn eerste boek en het verscheen al in 1963, dus 57 jaar geleden. De uitgever was kennelijk tevreden want hij vroeg me ook het deel Kent u Drente ook zó? voor mijn rekening te nemen.

Beide boeken beleefden een tweede druk en verschenen later in een geactualiseerde versie onder de titels Groningen stad en land en Drente d’olde lantschap. Ze werden ook toen weer herdrukt. Van het boek over Drente verscheen bij Van Gorcum nog een vijfde druk met landschapstekeningen van Evert Musch.

Wat betreft de vraag in het stukje: ik voel me toch niet geroepen om op grond van een zo vroege publicatie over Groningen mijn licht over de huidige crises te laten schijnen. Daar zijn anderen, meer deskundig voor."

Dat is een deskundig – of beter: wijs – antwoord.

Ik had niet anders verwacht van Niemeijer, een man met een indrukwekkende reeks titels op naam, veelal handelend over de (cultuur)geschiedenis van Groningen en omstreken. Groot kenner van Hindericus Scheepstra dus, maar ook van Cornelis Jetses en J.H. Isings. En auteur van het belangwekkende boek Verzet in Groningen.  

Maar wat is Kent u Groningen ook zó? voor een boek? Geïnspireerd op een Biblionrecensie zou ik het als volgt willen samenvatten: 'De schrijver geeft de vreemdeling, de vakantievierder een heldere, boeiende karakteristiek van het hedendaagse Groningen en de moderne Groninger, waarbij vanzelfsprekend de historische achtergrond uitvoerig belicht wordt.'

Aztec Camera

Omdat het plaatsen van een foto van een stapeltje singles van The Smiths een tijdje geleden zo'n hartverwarmend onthaal kreeg, leg ik mij wederom de uitdaging op om afbeeldingen van singles te delen van artiesten die ik waardeer of gewaardeerd heb. Zonder uitleg of commentaar, alleen afbeeldingen. Dit keer zijn het er acht op elkaar geworden van Aztec Camera. Van Walk out to winter tot en met All I Need Is Everything met op de flipside een akoestische versie van het nummer Jump, vooral bekend van Van Halen.

Over Coronagedicht.nl

Sinds 18 maart in de lucht: Coronagedicht.nl. Een initiatief van Mario Reijnen en Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja. Opgezet 'om poëzie geschreven naar aanleiding van het coronavirus te verzamelen en op verschillende manieren onder de aandacht te brengen'. Maar vooral: 'om met poëzie een invulling te geven aan deze vreemde tijden.'

Er staan al veel gedichten op de bijbehorende website, of eigenlijk is het een blog die maandagavond zeventien pagina's met gedichten van verschillende lengte telde. De meeste zijn geschreven door mij onbekende dichters. Maar een aantal namen ken ik uit mijn boekenkast: Bruinja uiteraard, Ingmar Heytze, Henk Puister, Frank van Pamelen, Paul Demets, A.C.G. Vianen, Lies Van Gasse, Peter Veen, Bart F.M. Droog.

Wat ingewikkeld is aan het schrijven van een gedicht 'naar aanleiding van het virus' is de instabiliteit van het onderwerp. Het ene moment wordt het virus nog omschreven als een fikse griep die weer eens in China rondgaat – denk aan Bolsonaro en Trump. Het andere moment is het een pandemie met wereldwijd meer dan 15.000  doden. Het ene moment lachen we nog om het hamsteren van rollen toiletpapier. Het andere moment worden we kwaad omdat iedereen afzonderlijk op hetzelfde tijdstip uit wandelen gaat en verschijnen televisiespotjes in beeld waarin we de eenheid van ons land prijzen.

Coronagedicht.nl roept als fenomeen herinneringen op aan het onderzoek dat Liesbeth Vonhögen deed naar de doorwerking van de Tweede Wereldoorlog in de Nederlandse en Vlaamse poëzie. Haar onderzoek laat zien hoe onze beleving van iets gruwelijks in de tijd verandert. Het onderwerp dat in, zeg, 1939 werd beschreven als serieuze bedreiging, werd bijvoorbeeld veertig jaar laten ironisch benaderd. Het is allemaal na te lezen in het boek Nu alles voorbij is, begint wat voorbij is opnieuw.

Vonhögen onderscheidt in haar onderzoek verschillende soorten gedichten: tijdgedichten, herdenkingsgedichten, individuele herinneringsgedichten, collectieve herinneringsgedichten, gedichten over slachtoffers. Die verscheidenheid ontbreekt uiteraard nog op Coronagedichten.nl. Op dit moment valt weinig definitiefs te zeggen over de gepubliceerde poëzie, die opvallend bezorgd van toon is en in die zin nog weinig muteert, als dat woord in deze zin nog niet besmet is.

De ramp van 18 maart, toen Coronagedicht.nl de lucht in ging, is anders dan de ramp van 24 maart. Behalve dat de ramp alleen maar groter is geworden en de gevolgen nog minder te overzien zijn. 

Biechten

Wij hadden bij ons thuis acht kinderen. Dat komt ook door de pastoor. Die zei tegen mijn moeder: 'Doen, veelvuldig doen.'

– Wat zei de pastoor?

Doen, veelvuldig doen. Het was in de tijd dat de mensen nog moesten biechten. Ik heb het over de tijd van voor de oorlog. Tegen mij heeft de pastoor het nooit gezegd, maar wel tegen mijn moeder.

– Hoe weet jij dat? Jij zat toch niet bij haar in het biechthokje.

Ze vertelde het mij toen ik wat ouder was. Toen ik getrouwd was. Toen ik wilde weten waarom zij zo veel kinderen hadden gekregen. Doen, veelvuldig doen.

– Wat had jouw moeder dan tegen de pastoor gezegd?

Ze had had hem gevraagd of ze onthouden mocht. Omdat er al zoveel kinderen waren, maar dat was niet de bedoeling. Thuis een man die niet van onthouding wist en in de kerk een pastoor die zei 'Doen, veelvuldig doen.'

– Lekker.

Nou, boks er maar eens tegenop. Je moet niet rekenen dat vrouwen toen zo mondig waren als ze nu zijn.

– Het idee dat je aan een pastoor om onthouding moest vragen.

Zo was het. En dan moest je aan het einde van de biecht om absolutie vragen.

– Wanneer moest je dat?

Als je gezondigd had.

– Maar je moeder had toch niet gezondigd.

Nee, dat denken wij nu. Maar mijn moeder, die dus wilde onthouden, die dacht blijkbaar van wel. Die had het zo geleerd. In de kerk.