Na het lezen van het boek Klein land met verre uithoeken over de kloof tussen kansarm en kansrijk, tussen centrum en periferie, tussen macht en onmacht interviewde ik journalist en geograaf Floor Milikowski. Op basis van dat interview maakte ik een stuk dat vandaag, donderdag, in Dagblad van het Noorden staat. In reactie op mijn vragen deed Milikowski ook uitspraken die het krantenstuk niet hebben gehaald.
Zo vroeg ik haar onder meer of er ooit een situatie zal ontstaan waarin een huis in Emmen net zoveel waard is als een huis in Amsterdam. Waarop Milikowski lachend opmerkte dat niemand de toekomst kan voorspellen. Daarna sprak ze op basis van ontwikkelingen in San Francisco, Los Angeles en New York het geloof uit dat de extreme trek naar en populariteit van een stad als Amsterdam voorbij is omdat de kosten niet langer opwegen tegen de baten en de lasten de lusten overtreffen.
"Ik geloof dat voor dorpen en plaatsen in de buurt van werkgelegenheid veel winst te halen valt en dat wonen in de buurt van Amsterdam of Groningen om pragmatische reden de voorkeur krijgt," zei Milikowski. "Maar", aarzelde ze opvallend lang naar mijn mening, "Emmen is een lastig verhaal, vooral economisch. Het is voor Emmen heel lastig om aansluiting te vinden bij de economische trends en zich te verknopen met wat gaande is."
Emmen speelt in het boek van Milikowski een belangrijke rol. Het boek opent met een verslag van een bezoek aan Emmen, vlak voor de verhuizing van de dierentuin en de opening van Wildlands, dé poging om Zuidoost-Drenthe uit het moeras te trekken en weer op de kaart te zetten. Het boek eindigt eveneens in Emmen, als die verhuizing niet heeft gebracht wat het moest brengen. Het leidde bij mij tot de vraag of er hoop is voor een plaats als Emmen.
"Moet je Wildlands afserveren?" kaatste Milikowski terug. "Wie weet wordt het over tien jaar een doorslaand succes omdat bepaalde ontwikkelingen die we nu nog niet voorzien de boel weer veranderen. Ik denk dat je moet inzetten op de kwaliteit die je wel hebt. Het verval tegengaan. En ergens accepteren dat de jaren zeventig niet meer terugkomen. Ja… Weet je, Emmen dat is echt… Ik durf er niks over te zeggen."
Toch deed ze dat wel, misschien omdat ik Emmen een breinbreker noemde en over de nieuwe, recent door het plaatselijke college aangekondigde bezuinigingen begon. "Wildlands is ook zo'n onhandige keuze geweest. Als zoveel deskundigen en adviesbureau zeggen 'Doe dit nu niet'... Het is heel eigenwijs geweest. Het is ook zo tragisch dat René van der Weide, die er toen zo op tegen was, daar nu mee zit. Iedereen die voor was, is vertrokken. Die mensen die er tegen waren zitten op de puinhopen. Vreselijk."
Het woord braindrain viel in het gesprek, niet alleen in verband met vertrek van jongeren, maar ook in verband met verhuizingen van ouderen naar elders. Het verdwijnen van kritisch tegengeluid dat er voor kan zorgen dat besluiten beter doordacht worden genomen, kwam ter sprake. "Als gemeenschappen leeggezogen worden qua kennis en draagkracht, dan merk je dat de kwaliteit van het gemeentebestuur in krimpgemeenten afneemt en de problemen nog groter worden."
Waar in Emmen nog sprake is van ambitie om mee te blijven doen, lijkt die ambitie op andere plekken verdwenen, merkte ik op. Ik doelde op de Veenkoloniën waar de zegswijze 'Was niks, is niks, zal nooit wat worden' vandaan komt. Milikowski: "Als je zo'n vergeten achtergebleven gebied bent en er is niemand die uitstraalt dat je omstandigheden in zo'n gebied zouden kunnen verbeteren, dan is logisch om moedeloos te worden. Wie gaat je helpen?"
Dat dit alles het krantenstuk niet heeft gehaald, heeft verschillende redenen. Een van die reden is dat het mij niet gepast leek mijn eigen vrees en beleving op de voorgrond te schuiven in het verontrustende verhaal van een ander. Andere reden is dat ik het krantenstuk een constructief karakter wilde geven. Het leek het mij beter wat licht aan het einde van de tunnel te laten schijnen. Dat is ook wat Milikowski wil en beoogt.
Klein land met verre uithoeken moet de aanzet geven tot de vorming van een nieuw verhaal zodat de beschreven kloof kan worden verkleind. Die boodschap haalde de krant wel: "De wind kan ook weer uit een ander hoek gaan waaien," zegt Milikowski. "Of het nu om onderwijs, wonen of economische ontwikkeling ging, in de jaren zestig was het gedachtegoed gericht op spreiding en gelijke verdeling. Het kan zomaar weer omkeren."
Aan het slot van het stuk voor de krant citeer ik Milikowski nog als volgt: "Mijn interesse voor dit onderwerp komt voort uit een heilig geloof dat je verplicht bent om de zwakkere in de samenleving ook te helpen", zegt ze. "Er moet een stem worden gegeven aan mensen die te weinig gezien en gehoord worden. Het maakt niet uit of die mensen in de Randstad wonen of daarbuiten."