Woest en Ledig

Meer over optredende dichters en podiumpoëzie

Een week geleden plaatste ik hier een stuk waarin werd aarzelend werd nagedacht over recensies van voordrachten door dichters. Een paar dagen later werd ik via Tsead Bruinja gewezen op een geschrift waarin Ruben van Gogh zijn licht liet schijnen over 'het effect van de voordracht'. Die tekst is hier na te lezen.

Korter van stof was de reactie van Gerard Stout, die na lezing moest denken aan beoordelingscriteria bij de onderwijsmodules presentatietechnieken. Hij somde op: uiterlijke verzorging, contact met publiek, intonatie, timbre, verstaanbaarheid, lichaamtaal, mimiek, didactiek – welke vorm is gekozen voor de kennisoverdracht? – en als laatste de lesstof. In het geval van een dichter is dat uiteraard het gedicht.

Stout: "Poëzie was (en is) een individuele aangelegenheid. Stil een gedicht lezen, laten bezinken, spoelen, gorgelen als was het wijn. Laten bezinken, eigen maken, weggooien. Ritme, rijm, en inhoud. Waar raakt het gedicht? Verdriet, vreugde, verlangen, troost; welke emoties krijgen woorden? Welke koers geeft een gedicht? Welke aanvaarding van het leven zoals het is komt uit het gedicht? Welk houvast? En wat komt na herlezen tevoorschijn? En wat beklijft na vier, vijf, zes maal?

Performance raakt aan andere dan de mentale zaken. Het oog wil ook wat. Het oog wil vaak meer, aanvankelijk, dan de ziel. Het oog leidt af van de inhoud. Soms versterkt het beeld de inhoud. De voordracht past dan precies bij het gedicht. De voordracht is het gedicht. Ik zag een optreden, jaren geleden in Assen, waarbij een dichteres de gang van varkens naar slachthuis verbeeldde. Geknor, gekrijs, een perfect gedicht; zonder een woord.

Beoordeling van optreden, voordracht van gedichten kan als bij theatervoorstellingen. Het gedicht speelt een ondergeschikte/geen rol. Vraag na afloop van vijf voorgedragen gedichten of iemand uit het publiek kan vertellen wat er is gezegd. Grootkans niemand die dat kan. Vraag naar de beleving. Vraag naar wat is opgevallen (stemgebruik, kleding, humor...).

De nadruk ligt op de performance en op de (sociale) context. Samen in de Prinsentuin. Samen in het Noorderplantsoen. Samen op Oerol. Als ik bezoekers hoor gaat het over het weer, de slaapplaats, de fietsen, de drukte. Nooit hoor ik iemand (spontaan) over inhoud. Misschien wel bij Poetry."

Stout besluit met de aanbeveling een theaterrecensent te sturen.

Dat deed Dagblad van het Noorden in de zomer van 2014 tijdens Dichters in de Prinsentuin. Job van Schaik, specialist muziek, recenseerde daarbij een optreden van Joost Oomen op het Suikerunie-terrein in Groningen. Wie dat wil nalezen, klikt op het plaatje hiernaast.

Eric Nederkoorn, specialist theater, bekeek optredens op het theeveld en in de loofgangen:

"Het lijkt wel alsof dichtend Nederland vooral bestaat uit gymnasiummeisjes uit gezinnen met grote tuinen, die iets op vakantie hebben meegemaakt of juist niet. In mooie zinnen, mooie taal, zeker, gestileerd en doordacht. Maar waar is hier het Grote Gebaar? Is geen poëet meer aan de drank of gewoon een beetje getikt? Waar is het gedicht dat de kleine‘ik’ overstijgt? Waaris de extra laag? Waaris de rauwheid? Die bestaat toch nog wel? Soms ben je zelfs blij met een overvliegende trauma-heli. Daar moeten ze dan wat mee. Waarom lezen de performers trouwens van papier? Waarom doen ze hun act niet uit het hoofd? Kom op! Zo’n festival vereist podiumkunst!"

Stel dat het een échte Rembrandt is

Stel: je beheert een huis waar een beroemde kunstschilder een tijdje heeft gewerkt – zeg dat hij Rembrandt heet. Veel bezoekers trekt dat Rembrandthuis niet. Vanwege de ligging, maar ook omdat er geen schilderijen van hem te zien zijn. Dan, op een dag, meldt zich een oude vrouw. Ze woont aan de andere kant van het land, daar waar het wemelt van de kunst en de kenners, en ze schenkt jou een schilderij dat wel eens door, zeg, Rembrandt, gemaakt zou kunnen zijn. Wat doe je dan?

"Dan neem ik dat schilderij in ontvangst en bedank ik die mevrouw hartelijk."

Verder niks? Je vraagt niet hoe ze er aan komt? Waarom ze het aan jou geeft? Of ze dat wel zeker weet? Je vraagt niet of ze het schilderij door experts heeft laten onderzoeken, al was het maar omdat het wel eens miljoenen waard zou kunnen zijn? Waarom ze zomaar mogelijk miljoenen weggeeft? We hebben het hier wel over een, zeg, Rembrandt.

"Ik zou het schilderij even in een kluis stoppen."

Verder niet?

"Nou ja, ik zou daarna een persconferentie beleggen. En via de media bekend maken dat ik misschien wel een Rembrandt in het bezit heb gekregen. Ik zou een medewerker vragen voor de presentatie handschoentjes aan te trekken, zelf zou ik dat niet hoeven. Op hetzelfde moment zou ik de gift kenbaar maken bij het provinciaal museum in de hoop dat zij kunnen helpen met het vaststellen van de authenticiteit."

Je zou niet eerst naar een officiële specialist stappen en, voor alle zekerheid, even wachten met een persconferentie? Want een échte Rembrandt dat zou wereldnieuws zijn.

"Nee, op dat idee zou ik niet komen. Als wij een matig bezocht huis zijn waar Rembrandt heeft gewoond, dan weet je natuurlijk iets, maar dat weet je niet. Ik zou meteen een persconferentie beleggen. In stilte naar een specialist stappen, nee, dat zou ik niet doen, dat zou nooit bij mij opkomen. Wat ziet zo'n specialist dan? Stel je voor dat ze het afkeuren. Nee, dan geniet ik liever een tijdje van de gratis publiciteit. Goed voor de bekendheid van mijn huis. Wie weet komen er meer bezoekers."

Stel dat een tijdje later onverwachts iemand zich meldt, een kenner. Met de mededeling dat hij dat vermeende schilderij van, zeg, Rembrandt eerder heeft gezien. Drie jaar geleden, in een veel bekeken televisieprogramma waar mensen kunstvoorwerpen door een deskundige kunnen laten beoordelen. En dat hij toen via de officiële specialist ontdekte dat het níet om een échte Rembrandt ging. Wat zou jij dan doen?

"Dan zou ik meteen zeggen het jammer te vinden dat deze berichten nu in de media verschijnen. Dat wij ons niet willen bezighouden met speculaties over de echtheid van een schilderij waarvan wij menen dat het wel eens om een échte Rembrandt zou kunnen gaan. Ik zou ook zeggen dat wij op een reactie van een officiële expert willen wachten, dat die reactie binnen twee weken wordt verwacht. En ik zou hopen dat het daarna snel is afgelopen met de gratis publiciteit, want niets is zo erg als gratis publiciteit die je niet zelf hebt gezocht."

Kijkend naar de krimp in Emmen

Ik wandelde door de Noorderstraat in Emmen, ook bekend dankzij de middenstandsroman Vertrouwd voordelig van Peter Middendorp. Het was alsof er een kanon was afgeschoten, nauwelijks meer mensen op straat. Ja, een paar, misschien op de vlucht uit vrees voor nog een kanonschot. 

Ter hoogte van De Babyhoek moest ik denken aan de krimp. En daarna aan Waar banen zijn, willen mensen wonen, een in juni 2018 gepubliceerd onderzoek van de Rekenkamercommissie Emmen naar de ontwikkeling van de demografie en de arbeidsmarkt. Weer thuis zocht ik de samenvatting op:

"We constateren dat tot 2006/2007 het denken en handelen van de gemeente Emmen gericht was op groei. Achterblijvende resultaten, maar ook de economische crisis sinds 2008, hebben geleid tot een omslag. Krimp, en het anticiperen hierop, kwam nadrukkelijker in de hoofden van ambtenaren en bestuurders.

Mede 'ondersteund' door het vertrek van een aantal grote werkgevers/bedrijven, is deze aandacht medio 2011 verder versterkt en is specifiek een analyse gemaakt van de (betekenis van de) demografische ontwikkelingen voor Emmen. Vanaf 2014 zien we dat dit ook echt zijn vertaling en uitwerking heeft gekregen in beleid en acties van de gemeente; ook met de nieuwe strategienota Emmen 2030.

Wel ligt de focus vooral op korte termijn/incidenten en kwantiteit en minder op lange termijn en kwaliteit."

Nooit meer iemand over gehoord, over dat onderzoek

Over Dale Chihuly, glaskunst en de vrouwelijke blik

Nadat ik klaar was met het bezichtigen van Dvotion, de Claude Vanheye fototentoonstelling over dj's als sjamanen, waar ik een stuk over wilde schrijven voor de krant, nam ik in het Groninger Museum ook nog een kijkje bij de Dale Chihuly-expositie. Ik was daar niet alleen. Verre van: het was er druk. En ook opvallend: het wemelde er van de vrouwen.

De officiële onderzoeken kan ik nu even niet terugvinden, maar de museumwereld wordt overmatig bevolkt door vrouwen. In de regel nemen zij tijdens hun bezoek aan de musea een witte 60-plus man mee, wel zo handig voor het besturen van de auto's en het dragen van tassen. Maar voor Dale Chihuly waren die mannen thuis gelaten. Of misschien waren ze vergeten. Wat ik in de zalen aantrof, waren vrouwen met vrouwen. Duo's, groepjes.

Thuis zocht ik samen met de vrouw-des-huizes naar een verklaring voor deze 'ervaring'. Zij opperde dat het met de glaskunst van Chihuly te maken kon hebben, met het materiaal en de vormen en de kleuren. Zij opperde dat vrouwen, meer dan mannen, een interesse hebben in kunstvoorwerpen met een ruimtelijke werking en stoffelijkheid, omdat dat 'meer zintuigen tegelijk prikkelt'.

Vrouwen, zo opperde zij, hebben een sterke behoefte om kunst aan te raken. "Daarom houden vrouwen ook veel van sculpturen. Een schilderij is maar plat, daar kun je alleen maar naar kijken en iets bij bedenken. Met een beeld kun je veel meer. Inderdaad, het is waar dat je in de meeste musea nergens aan mag zitten, ook niet aan beelden, maar die beelden nodigen er wel toe uit. Veel meer dan schilderijen dat doen."

We kwam te spreken over het verlangen om kunstvoorwerpen te bezitten. "Sculpturen en dus ook glaskunst appelleren aan dat verlangen", opperde zij. Het maakt de ekster in de vrouw wakker, probeerde ik mijn status als leukste thuis te bestendigen. "Dan zijn er nog de breekbaarheid en kwetsbaarheid, die maken glaskunst extra aantrekkelijk", ging zij onverstoorbaar verder. "En de vormen niet te vergeten. Vooral als ze rond zijn herken je dat als kijker toch als vrouwelijk."

Ik vertelde dat ik destijds de Chihuly-tentoonstelling als onderwerp voor een krantenstuk 'had laten lopen' omdat ik er geen interessant verhaal in zag. Ik wist toen en ik weet ook nu niet goed wat de kunstenaar in kwestie met zijn werk wil vertellen. Ik zie dat het over schoonheid gaat en over het schier onmogelijke. Maar wat nu precies de visie van de kunstenaar is… Hij lijkt niets te beweren. Zijn werk lijkt niet narratief, vatte ik het samen.

"Misschien is dat wel het verschil tussen hoe mannen en vrouwen naar kunst kijken", opperde zij. "Niet dat vrouwen nooit iets willen beweren. Het is meer dat vrouwen het gevoel minstens zo belangrijk vinden en niet ondergeschikt willen maken aan een verhaal, een boodschap of een stelling. De behoefte om kunst te begrijpen en te verklaren en te duiden staat niet voorop. Kijken en ervaren kan voor vrouwen al voldoende zijn."

Er volgde een kort zwijgen. Waarbij we ieder op onze eigen manier iets dachten zonder dat verder uit te spreken. Daarna gingen we weer gewoon verder met ons gezamenlijk leven.

Nu ik dit schrijf durf ik wel te verklappen dat mijn gedachten op dat moment uitgingen naar hoe ik al kijkende naar de Chihuly-kunst in het Groninger Museum een agressie voelde opkomen. Een agressie die ik herkende van mijn schaarse bezoeken aan winkeltjes die zich brocanterie noemen en volgestouwd zijn met bijzettafeltjes. Een aanvechting om de boel in elkaar te trappen, omdat het mij allemaal zo overvloedig en zinloos voorkwam. Om daarna bedaard het museum te verlaten. Opgelucht. Gelouterd.

Een prima middag tijdens Gluren bij de buren

Na afloop van de eerste editie van festival Gluren bij de buren in Emmen, zondag, veranderde onze huiskamer in een spaarpottenverzamelpunt. Dat wil zeggen: een aantal afgevaardigden van deelnemende huiskamers gebruikten op verzoek van de organisatie ons adres om busjes in te leveren met daarin 'de vrije gift' van bezoekers. Later zouden ze door een 'runner' worden opgehaald.

Onze bus was redelijk gevuld, maar zat niet zo vol als die van sommige anderen. Uit de enthousiaste verhalen van die anderen werd duidelijk dat onze huiskamer minder druk bezocht was dan andere huiskamers. Afgaande op die verhalen was het elders soms enorm druk geweest. Er werd gesproken over 'een groot succes' en een 'geweldige middag', plus: 'absoluut voor herhaling vatbaar'. Stuk voor stuk hadden ze een middag met muziek meegemaakt, qua publieksbereik in deze regio een sterke podiumkunst.

Wij konden terugzien op een prima verlopen middag met verhalen en gedichten. Waarbij het naarmate de tijd vorderde steeds drukker werd en op het laatst de huiskamer goed vol zat. Waarbij gastlezer Aly Katerbarg-Truin de toehoorders stil kreeg en hield met Drentse verhalen van Anne de Vries, Bonnie Veendorp en H. Boer. En waarbij de Gemeentedichters van Emmen dat deden waar ze in Emmen bekend om staan: waar voor je geld leveren. Ook als je veel, weinig of niets hebt betaald.

Wij zijn (bijna) klaar voor Gluren bij de buren

De raamposter hangt. Het persbericht is verstuurd. De programmakrantjes zijn huis-aan-huis in de buurt verspreid, ook in brievenbussen met Nee/Nee-stickers. Nu nog even de sociale media bewerken. En dan zijn onze voorbereidingen wel zo’n beetje klaar. Dan is het afwachten wat en wie er bij ons komende zondag over de vloer komt. Als er al iemand over de vloer komt.

We hebben onze huiskamer beschikbaar gesteld voor een festival dat voor het eerst in Emmen wordt gehouden. Het heet Gluren bij de buren en speelt zich af op 25 adressen. Bij 'ons' aan de Meerstraat 33 wordt zondag om 13.30 uur, 15.00 uur en 16.30 uur opgetreden door Aly Katerbarg Truin en de Gemeentedichters van Emmen. Toegang gratis, vrije gift na afloop.

Omdat 'wij' ons als huiseigenaar volgens festivalorganisatie Kultlab uit Amersfoort een dag theaterdirecteur mogen wanen, schreef ik ter promotie een verhaal voor de cultuurbijlage van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant. Met daarin herinneringen aan eerdere huiskamerevenementen en een schets van een verschijnsel dat flink om zich heen grijpt.

Afgaand op De Krant Van Toen, orakel voor alles wat is geweest, is de huiskamer vanoudsher een veelgebruikt cultuurpodium. Denk aan het woord rederijkerskamer. Aan de genres kamermuziek en kameropera. Nog altijd treden wekelijks tussen bank en eettafel artiesten op; niet alleen musici, maar ook dansers, acteurs en schrijvers. In toenemende mate doen ze dat in festivalverband.

Stukafest, met optredens in studentenkamers, bestaat sinds 2001. Muziek bij de buren is sinds 2013 goed voor vijftien plaatsen, waaronder Drachten en Sneek. De huisconcerten in Roden en Peize worden dit jaar voor de negende keer gehouden. In het Drentse Zuidwolde werd in november voor het eerst een huiskamerfestival gehouden. In Hoogeveen was er afgelopen weekend een met optredens op zestien locaties. Later deze maand volgt een festival in Meppel met vijftien huiskamers.

Maar nu is het de beurt aan Emmen, en nog 22 andere plaatsen in Nederland. Voor het programma zie hier.

Schaatsschilderijen – Gosse Koopmans

Een tijdje geleden maakte ik voor de cultuurbijlagen van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant een 'productie' over schaatsschilderijen. Het leverde een reeks reacties op, zoveel zelfs dat ik later nog twee pagina's kon maken met kunstwerken waarop schaatsers zijn vastgelegd.

En omdat ook daar weer reacties op kwamen, zit ik inmiddels met een behoorlijke verzameling plaatjes. De komende periode wil ik er hier, als het mij uitkomt, af en toe eentje tonen. Met zo min mogelijk tekst, zonder commentaar, omdat schaatsen nu eenmaal het beste gedijt in stilte.

Over optredende dichters en poëzie op het podium

 
In poëzietijdschrift Awater staat een interview met Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja. Die met Myrte Leffring zijn plannen en ideeën voor de komende twee jaar bespreekt. Ik citeer een citaat uit een alinea:

"Ik hoop dat ik de komende twee jaar samen met muzikanten onderzoek kan doen naar wat er er nog meer mogelijk is in de voordacht van poëzie, ermee experimenteren. Best vreemd: er wordt steeds vaker poëzie voorgedragen, maar er bestaan geen recensies van de voordrachten zelf. Ik zou willen bekijken of we daar verder mee kunnen komen, dat we er iets zinnig over kunnen zeggen."

Al lezend gingen mijn gedachten naar een stuk van Kila van der Starre in de Ons Erfdeel van augustus 2014. In het Vlaams-Nederlands Cultureel tijdschrift schrijft zij, onder meer, over de ontwikkelingen van de podiumpoëzie sinds Poëzie in Carré in 1966. Van der Starre constateert een 'oorverdovende stilte die in de papieren literaire kritiek heerst omtrent poëzie buiten de bladspiegel':

"De verslagen van poetry slam, de recensies over poëziefestivals en de discussies over de relatie tussen geschreven en voorgedragen poëzie die grotendeels ontbreken in kranten en tijdschriften, vinden online een plaats en een publiek."

Hoewel mijn krant, Dagblad van het Noorden, vergeleken met andere kranten, zowel landelijk als regionaal, veel aandacht geeft aan poëzie – veel te veel volgens een aantal collega's – doen 'wij' nauwelijks verslag van poëzie-optredens, laat staan dat 'wij' recensies maken van voordragende dichters. Dat heeft te maken met een gebrek aan criteria. Waar moet je een voordragende dichter op beoordelen?

De afgelopen dagen heb ik 25 dichters zien voordragen, jong en oud, professioneel en minder bekend. Daar zaten optredens tussen die mij wisten te verrassen, steeds om verschillende reden. De ene keer was het omdat ik de dichter nooit eerder had zien optreden. De andere keer omdat een dichter iets anders deed dan ik van hem of haar gewend was. Dan weer had het te maken met de gekozen gedichten. Dan weer met een 'act' die volgens die dichter bij de gedichten hoorde. Dan weer met de lach van anderen. Dan weer met de ontroering in mij.

Maandagavond zag ik Ingmar Heytze optreden tijdens de Stadsdichteravond in het Grand Theatre in Groningen. Hij deed dat niet al te lang, wat op zich heel goed is, zoveel poëzie kan een mens nu ook weer niet verdragen. Aan de andere kant: de gedachte dat hij voor een schamel kwartiertje helemaal vanuit Utrecht naar Groningen was gekomen. Entree maken. Handen schudden. Opzitten. Uit beleefdheid mee applaudisseren. Opkomen. Voordragen. Buigen. Afgaan. En weer wegwezen. Het zal je beroep maar zijn.

Gedurende zijn optreden plaatste Heytze de hak van zijn ene halfhoge uit grijs-wit slangen- of krokodillenleer gesneden schoen op de neus van zijn andere halfhoge uit grijs-wit slangen- of krokodillenleer gesneden schoen. Ik kon dat goed zien, want ik zat vooraan. Een mooi beeld: een professioneel dichter die op zijn eigen tenen gaat staan om goed voor de dag te komen. Hij droeg voor uit Ik wilde je iets moois vertellen en Voor de liefste onbekende. Er werd flink gelachen en geapplaudisseerd.

Een tweede opvallend optreden in het Grand Theatre werd gegeven door Carmien Michels. Ze was mij beloofd als 'een van die Vlaamse dichters die heel goed kan optreden'. Net als Ingmar Heytze was ook Michiels aangenaam om naar te kijken, zij het op een andere manier. Ze ging bijvoorbeeld op haar hakken staan. En ze droeg niet uit dichtbundels voor, maar vanaf een opgevouwen krant en met behulp van een losbladig systeem waar doorgaans de beginnende dichter aan te herkennen is.

Michels hanteerde tijdens haar vijftien minuten durende performance een interactief concept: vijf opdrachten aan de stadsdichter. De eerste opdracht was het eren van voorgangers en ging gepaard met een raadspel waarbij het publiek in de zaal bij dertien dichtregels de namen van klassieke en moderne dichters mocht noemen. Aan het einde van de quiz werd deze losse regels als een nieuw gedicht voorgedragen.

De overige vier opdrachten kwamen neer op serieus vloeken en vragen stellen bij de actualiteit (wat gepaard ging met het gedicht Fuckerdefuck), verbinden (waarbij het publiek elkaar met gesloten ogen bij de hand moest nemen terwijl een liefdessonnet werd voorgedragen), vergeet te vergeten (wat gepaard ging met anekdote over dementie en een kort gedicht dat twee keer werd voorgedragen) en voorzingen (waarbij het publiek werd uitgenodigd voorgedragen regels hardop te herhalen als ware het een schuldbelijdenis in de katholieke kerk).

Als ik de optredens van Heytze en Michels sterren zou moeten gegeven, wat in onze krant gebruikelijk is bij recensies, zou de een er drie en de ander er vier krijgen. Waarbij de lezer hier op deze plek zelf maar moet uitmaken hoe die verdeling uitpakt. Want was het ene optreden werkelijk 'beter' dan het ander? En waar zat dat dan in? In de interactiviteit? In de presentatie? In het voorkomen van de dichter? In zijn of haar of schoenen? In de gedichten? In de verstaanbaarheid? In de lach? Het applaus? Het licht? Het geluid? Wat is goed? Wat is beter?

Ik weet het niet. Maar zou het graag van een deskundig iemand vernemen.

Op komst: Egbert Streuer in het Drents Museum

Liever beroemd in Moskou dan gezien in Meppel

Dankzij de HP De Tijd van deze week gingen de gedachten terug naar wat actrice Marieke Heebink een paar jaar geleden zei toen ze met Toneelgroep Amsterdam succes boekte in de Verenigde Staten: 'Ik sta hier voor een uitverkochte zaal in New York en hoef godzijdank niet naar Meppel.'

Wybrich Kaastra, directeur van schouwburg Ogterop, was destijds not amused. Niet zo zeer omdat Meppel werd genoemd, dat was slechts een slip of the tongue van Heebink, ze had ook Heerlen kunnen noemen. Het was meer omdat zij, Kaastra, steeds blaren op haar tong moest praten om Toneelgroep Amsterdam naar Drenthe te halen.

In HP De Tijd kwam regisseur Johan Doesburg te spreken over de speelbereidheid van het gesubsidieerde toneel. Doesburg ziet dat 'de grote gezelschappen vele plekken in het land overslaan'. "Het Internationaal Theater Amsterdam is wereldberoemd, maar bijna niemand heeft het gezien. Ze zijn zo beroemd dat ze liever in Moskou spelen dan in Meppel."

DuckDuckGo leert dat met het Internationaal Theater Amsterdam een samenwerkingsverband tussen de Stadsschouwburg Amsterdam en Toneelgroep Amsterdam wordt bedoeld: 'ITA werkt, programmeert, produceert, reist en denkt internationaal. We programmeren en coproduceren toonaangevende én nieuwe internationale makers op vlak van theater en dans.'

Op de vraag waarom de grote gezelschappen niet naar Meppel en vergelijkbare plaatsen willen, zegt Doesburg: "Het kost te veel werk en moeite om al die acteurs en de hele set telkens te vervoeren. De grote gezelschappen kunnen zich, door gesubsidieerd geld achter de hand, veroorloven om niet in De Polder te gaan spelen. Ze gaan niet meer naar die kleine zalen, want dat kost ze alleen maar geld. Dat betekent dat de vrije sector daar wel komt, om in dat gat te springen."

Ten tijde van de uitspraak van Heebink reageerde directeur Kaastra met een felle blogpost die overigens niet meer online staat. In een interview zei ze dat het een misverstand is om te veronderstellen dat liefhebbers van het gesubsidieerde toneel bereid zijn om naar Zwolle of Groningen te reizen om bijzondere producties te zien.

Kaastra destijds: "Sorry hoor, maar de reisbereidheid van toneelpubliek is niet zo groot. Alleen voor echt grote producties als Soldaat van Oranje of Anne stappen mensen in de auto. Ik ben wel eens naar een voorstelling van TA geweest in Zwolle, en daar ben ik niet één bezoeker uit Meppel tegengekomen. Terwijl we een heel geïnteresseerd toneelpubliek hebben."

Kaastra is inmiddels geen theaterdirecteur meer, ze doet tegenwoordig iets in de Franse bed and breakfast-branche. Kort voor haar vertrek zijn de vier Drentse theaters een samenwerking aangegaan en wordt het toneelpubliek in Emmen en Hoogeveen indien zij producties willen zien van bijvoorbeeld het gesubsidieerde samenwerkingsverband Noord Nederlands Toneel en Club Guy en Roni geadviseerd kaartjes te kopen voor voorstellingen in De Nieuwe Kolk en Ogterop.

Meppel is het Moskou van Drenthe.